Tallymerjen Ovası — Türkmenistan’ın ornitolojik gözlem merkezlerinden biri
Tallymerjen Ovası, 2009 yılında devlet düzeyinde koruma altına alınmış olup ülkemizin en önemli ornitolojik bölgelerinden biri olarak kabul edilmektedir. O tarihten beri burada kuşların sonbahar ve ilkbahar mevsimlerindeki göç dönemlerinde düzenli gözlem çalışmaları yürütülmektedir. Bu çalışmalar ornitolog bilim adamları ile Köytendag Devlet Doğa Rezervi’nin bilim çalışanları tarafından birlikte gerçekleştirilmektedir.
Dünya genelinde yok olma tehlikesi altında bulunan kuş türlerinden biri olan kara başlı akbaba (küçük ya da cinereous vulture), ülkemiz üzerinden göç eden türler arasındadır. Bu kuşların büyük bölümü her yıl eylül–ekim aylarında Tallymerjen Ovası’na uğrayarak beslenir ve dinlenirler. Bu nedenle burası onların doğu göç rotasının önemli halkalarından biri sayılmaktadır.
Kara başlı akbabalar, büyük yapılı ve başlarının siyah renkte olmasıyla tanınan akbaba familyasına ait kuşlardır. Yuva yapma dönemlerinde Kazakistan’ın geniş bozkırlarında ve Rusya’nın sınır bölgelerinde yuva kurarlar. Göç döneminde ise rotaları Kafkasya, Türkiye, Özbekistan ve Afganistan üzerinden devam eder. Ayrıca Güney Pakistan’da, Kuzeybatı Hindistan’da ve Kuzeydoğu Afrika’da kışlarlar.
Bu kuşlar sürüler hâlinde yaşarlar. Bir sürünün mevcudu genellikle 20–30 bireyden başlar ve 150–300’e kadar ulaşabilir. Dünya genelinde nesli tükenme tehlikesi altında olduğundan kara başlı akbaba, Uluslararası Doğayı Koruma Birliği’nin (IUCN) Kırmızı Listesine dahil edilmiştir.
Tallymerjen Ovası, Türkmenistan’da Kızıl Kitap’a giren birçok nadir türün göç ettiği ve kışladığı en önemli bölgelerden biridir. Geniş sulak–bataklık alanlarında kış aylarında çeşitli kaz, ördek ve karabatak türlerine sıkça rastlanmaktadır. Ayrıca nesli tehlike altında olan küçük ak kaz, turna, toy kuşu, kartal, kerkenez, yılan kartalı gibi kuşlar ve diğer yırtıcı türler de burada kaydedilmektedir.
Köytendag Devlet Doğa Rezervi’nin planına uygun olarak yakın zamanda Tallymerjen Ovası’nda sıradaki sonbahar kuş sayımı gerçekleştirildi. Yapılan gözlemlerin sonuçları bilim çalışanlarının bu konudaki çalışmalarına yüksek takdir verilmesine esas oluşturdu. Sayım sonucuna göre burada 3 binden fazla kara başlı akbaba kaydedildi. Ayrıca bazı sürülerde kuş sayısının 300–600’e kadar çıktığı belirlendi. Bunun yanı sıra kartal, bozkır kartalı, şahin, kerkenez, yılan kartalı, akbaba gibi yırtıcı kuşlara da rastlandı. Memelilerden ise ceylan, tilki, tavşan ve kurt izleri gözlemler sırasında tespit edildi.
Bu alanda yürütülen düzenli araştırmalar hem yerli hem de uluslararası ornitologlar için büyük önem taşımaktadır. Tallymerjen Ovası’nın korunmuş doğal statüsünün devam etmesi, kuş göç yollarının sürekliliğini sağlamaktadır.
