Farap Adının Ortaya Çıkışı
Lebap vilayetinin doğusunda yer alan Farap bölgesinin tarihî köklerini araştırmaya başladığınızda, adının ve toprağının binlerce yıl boyunca farklı kültürlere ve halklara yayıldığı ortaya çıkar. Burada Amuderya ve onun kolları, tüm dönemlerde bölge halkı için bir yaşam kaynağı olmuş, bu da Farap’ın insanlık tarihinde özel bir yere sahip olduğunu göstermiştir. Farap, bugün sadece büyük bir idarî-etnik bölge olmakla kalmayıp, binlerce yıl boyunca ortaya çıkıp kaybolan kervan yollarının, kadim kültür merkezlerinin, tarımın ve suyla bağlı yaşam medeniyetinin de merkezidir.
Farap adının kökeni hakkında çeşitli ilmî görüşler vardır. Birçok tarihî kaynak, bu adın Farsça “far” — boy, yaka (sahil); ve “âb” — su kelimelerinin birleşmesinden geldiğini belirtir. Bu anlam coğrafyayla tamamen uyumludur; çünkü bugünkü Farap ilçesi eskiden Amuderya’nın bir kolunun kıyısında yer almaktaydı. Bu nedenle “Farap” kelimesi “su kıyısındaki yer, nehir kenarındaki mesken” anlamına gelir. Ayrıca, Türk dillerinde “barap / parap” biçimleri “geçit, yol üzerindeki konaklama yeri, mola noktası” anlamlarını da taşımıştır. Farap’ın Büyük İpek Yolu üzerinde bulunması ve kervanların konaklama yeri olması da bunu bir kez daha doğrular.
Farap bölgesinin tarihî gelişimi özellikle incelenmesi gereken zengin özelliklere sahiptir. Bu bölgede farklı dönemlerde Oğuz-Türkmen boyları yaşamıştır. Amuderya’nın suyuyla yetiştirilen ekinler, bahçecilik, yerli halkın yaşam gelenekleri Farap’ın kadim bir kültür ocağı olduğunu gösterir. Elverişli yaşam şartları nedeniyle bu topraklar yalnızca tarımın değil, aynı zamanda ticari hareketliliğin de önemli bir merkezi olmuştur. Harezm – Mâverâünnehir – Horasan güzergâhında ilerleyen kervanların Farap’ta konaklaması, dinlenmesi, ticaret yapması ve zanaatkârlığın gelişmesine imkan sağlamıştır. Farap adının tarih boyunca Farav, Parap, Faraw gibi çeşitli biçimlerde kullanılması, bölgede Harezm, Arap ve Türk kültürlerinin katman katman biriktiğini gösterir. Bu yer sadece bir coğrafi ad değil, aynı zamanda yüzlerce tarihî katmanın bu toprakta birleştiğinin kanıtıdır.
Farap — su kıyısından başlayan bir bölge, yol üzerinde kurulan bir yaşam, halkların geçit yolu ve kadim zamanlardan beri kültürleri birleştiren, Büyük İpek Yolu üzerindeki bir nokta olarak varlığını sürdürmektedir.
