Gadymy Amul galasy

Türkmenistanyň gündogar sebitinde, häzirki Lebap welaýatynyň çäginde ýerleşýän Gadymy Amul galasy, müňýyllyklaryň dowamynda dürli medeniýetleriň we döwletleriň çatrygynda ýerleşen möhüm taryhy-şäherleriň biri bolupdyr. Häzirki zaman şäheri bolan Türkmenabadyň başlangyç nokady hasaplanýan Amul, öz döwründe Beýik Ýüpek ýolunyň möhüm duralgasy, ykdysady we medeni merkezi bolup hyzmat edipdir.

Gadymy Amulyň taryhy miladydan öňki müňýyllyklara uzaýar. Bu şäher Baktriýa, Margiana we Horezm ýaly taryhy sebitleriň arasynda ýerleşip, öz döwründe dürli döwletleriň söwda, syýasy hem-de dini gatnaşyklarynyň merkezine öwrülipdir. Arap we pars taryhçylarynyň ýazgylarynda Amul baý bazarlary, giň göwrümli medreseleri we owadan binagärlik desgalary bilen tanalýar.

Gadymy Amul galasy berkidilen diwarlary, diňleri, derwezeleri bilen öz döwründe güýçli gorag ulgamy bilen tanalypdyr. Arheologik gazuw-agtaryş işleri netijesinde şäheriň çäginde dürli jemgyýetçilik we dini binalaryň galyndylary ýüze çykaryldy. Olaryň hatarynda:

• Gündogar we günbatar taraplara garap duran esasy derwezeler,

• Uly metjitleriň galyndylary,

• Kerwan-saraýlar we bazar jaýlary,

• Suw howdanlary we çeşmeler ýaly desgalar bar.

Bu binalar orta asyrlarda giňden ulanylan çig kerpiç we nagyşly bezegler bilen bina edilipdir. Bu bolsa şol döwrüň ýokary binagärlik derejesini görkezýär.

Häzirki wagtda Gadymy Amul galasynyň galyndylary Türkmenistanyň taryhy-medeni mirasynyň möhüm bölegi hökmünde döwlet tarapyndan goraga alynandyr. Bu ýadygärlik ylmy-arheologik gözlegleriň hem-de medeni syýahatçylygyň ösüşi üçin möhüm mümkinçilik bolup durýar.

Gadymy Amul galasy diňe bir geçmişiň nyşany bolman, eýsem häzirki türkmen halkynyň medeni we taryhy özboluşlylygynyň aýdyň nusgasydyr. Bu beýik şäheriň galyndylary, müňýyllyklaryň dowamynda dörän ösüşiň, söwda gatnaşyklarynyň we medeni dialogyň şekillenen ýeridir. Onuň öwrenilmegi diňe bir alymlara däl, eýsem ähli taryh we medeniýet muşdaklaryna möhüm ähmiýete eýedir.