Hazar Denizi'nde Yeni Bir Ada, Suyun Çekilmesi Nedeniyle Ortaya Çıktı
Dünyanın en büyük kapalı su kütlesi olan Hazar Denizi, son yıllarda istikrarlı bir şekilde su kaybetmektedir. Uzmanlar bu durumun nedenleri arasında küresel ve bölgesel iklim değişikliklerini göstermektedir. Hazar'ın kuzeyinde Rus bilim insanları tarafından keşfedilen yeni ada, deniz seviyesinin düşmesinin çarpıcı bir göstergesi oldu. Naked Science dergisi, keşfi yapan bilim insanlarıyla iletişime geçerek detayları öğrendi.
İki yıl önce Avrupalı ve Amerikalı araştırmacılardan oluşan bir grup, 1992 yılından bu yana toplanan uydu verilerini analiz etti ve dünyanın en büyük yaklaşık 2000 göl ve barajının yarısının su kaybettiğini ortaya koydu. Bunların dörtte biri ise su miktarını artırıyor — barajlar inşa edilen yerlerdeki baraj gölleri ve nüfusun az olduğu bölgelerdeki doğal göller bu gruba dahil. Ancak Hazar Denizi, uzun süredir küçülen su kütleleri arasında yer alıyor. Su seviyesi onlarca yıldır farklı hızlarla azalıyor. Son dönem, 2019 yılında başladı: ilk iki yılda seviye yılda yaklaşık 10 santimetre azaldı, 2021 yılında ise bu hız üç katına çıkarak yılda 30 santimetreye ulaştı. 2025 Şubat ayı itibarıyla Hazar Denizi'nin ortalama seviyesi, deniz seviyesinin 29,5 metre altındaydı.
Bu sürecin en somut göstergelerinden biri, Hazar Denizi'nin kuzeyinde keşfedilen yeni bir ada oldu. Bu ada, Küçük İnci Adası’nın 30 kilometre güneybatısında yer almakta. Şimdilik ismi olmayan bu kara parçası ilk kez Kasım 2024’te uydu görüntülerinde fark edildi ve daha sonraki gözlemler onun gerçekten var olduğunu doğruladı. Araştırma seferine katılan Astrahan Devlet Koruma Alanı'nın bilimsel çalışmalarından sorumlu müdür yardımcısı Kirill Litvinov'a göre, adanın su üzerindeki en yüksek noktası 30 santimetre civarında.
“Son 30 yılda Hazar Denizi'nin seviyesi yaklaşık üç metre azaldı. Bu azalma tüm deniz boyunca gerçekleşiyor, ancak en belirgin etkiler sığ ve eğimli tabanlı alanlarda görülüyor — yani Rusya ve Kazakistan’a ait Kuzey Hazar kıyılarında. Bu bölgelerde deniz birkaç kilometreden onlarca kilometreye kadar çekildi,” diyor Rusya Bilimler Akademisi'ne bağlı P.P. Shirshov Oşinografi Enstitüsü'nden baş araştırmacı, fizik ve matematik bilimleri doktoru Profesör Andrey Kostyanoy.
Bilim insanları bu küçülmenin başlıca nedenleri arasında iklim değişikliğini gösteriyor: yağışların azalması, nehirlerin denize daha az su taşıması, hem su toplama havzasından hem de denizin yüzeyinden artan buharlaşma. Rusya Bilimler Akademisi Oşinografi Enstitüsü'nden kıdemli araştırmacı, biyoloji bilimleri doktoru Stepan Podolyako’nun belirttiğine göre, 2006 yılından bu yana süregelen seviye düşüşü sonucunda, 2012 yılından itibaren Hazar sadece Volga Nehri’nin akışıyla beslenmektedir.
Hazar Denizi'nde yeni adaların oluşmasının bir diğer nedeni ise güney kesiminde yoğunlaşmış olan su altı çamur volkanlarının faaliyetidir. Bu volkanik patlamalar, birkaç saat içinde 3 ila 5 metre yüksekliğe sahip geçici adalar oluşturabiliyor. Ancak bu adalar birkaç ay içinde akıntılarla aşınıp yok oluyor — bu yüzden onlara "hayalet adalar" deniyor. “14 Şubat 2023'te Kumani isimli deniz altı sığlığında yeni bir ada oluştu. Kumani Adası artık iki yılı aşkın süredir varlığını sürdürüyor ve biz onu uydu ile düzenli olarak izliyoruz. Bu çamur volkanlarının aktifleşmesinin nedenlerinden biri, deniz seviyesinin düşük olduğu dönemlerde yaşanan seviye dalgalanmaları olabilir,” diye açıklıyor Andrey Kostyanoy.
