Magtymguly Pyragy’nin İzinden: Halaç’taki İdris Baba Medresesi
Türkmenistan’ın Lebap vilayetinin Halaç ilçesinde yer alan İdris Baba Medresesi, 17. yüzyıldan bu yana halkımızın manevi ve kültürel mirasının ayrılmaz bir parçası olmuştur. Bu tarihi yapı, sadece eski mimarisiyle değil, aynı zamanda büyük Türkmen şairi Magtymguly Pyragy’nin gençlik yıllarında eğitim aldığı yerlerden biri olarak da büyük öneme sahiptir. Bu yazıda, İdris Baba Medresesi’nin kuruluş tarihi, mimari özellikleri, dut ağacı efsaneleri ve günümüzde yürütülen restorasyon çalışmaları ayrıntılı şekilde anlatılmaktadır. Türkmen tarihi, dini-kültürel eserler, Magtymguly Pyragy, İdris Baba ve Lebap bölgesinin turizm güzergahlarıyla ilgilenenler için önemli bir kaynaktır.
İdris Baba Medresesi
Medrese, Lebap vilayeti Halaç ilçesi Esenmenli meclisliğine bağlı Magtymguly (eski adıyla Gyzylayak) köyünde yer almaktadır. Yaklaşık 1640 yılında inşa edilen bu medrese, 17. yüzyılın başlarında yaşamış olan İdris Baba tarafından kurulmuştur. Halk arasında gerçek adının Muhammet olduğu ve Urgenç’ten göç ettiği söylenmektedir.
Mimari özelliklerine gelince, medrese pişmiş kırmızı tuğladan inşa edilmiştir. Yüksekliği 7–8 metre, iç genişliği ise 6–7 metredir. Etrafında öğrenciler için odalar, bir avlu, yüksek kuleler ve yardımcı yapılar bulunmaktadır. Giriş kapısı doğuya bakar ve önünde ahşap oymalarla süslenmiş bir eyvan yer alır. Medresenin yakınında tarihi bir su havuzu da vardır.
Magtymguly Pyragy ve Medrese
Büyük Türkmen şairi Magtymguly Pyragy’nin babası Döwletmämmet Azady’den ahlaki eğitim aldıktan sonra bu medresede eğitimine devam ettiği bilinmektedir.
Günümüzdeki Durumu ve Restorasyon
Günümüzde İdris Baba Medresesi, tarihi ve kültürel bir anıt olarak geniş çapta tanınmaktadır. 2024 yılında Magtymguly Pyragy’nin 300. doğum yılı vesilesiyle restorasyon çalışmaları yapılmış ve Türkmenabat–Kerki karayolundan medreseye ulaşan yol yeniden düzenlenmiştir.
Dut Ağacı Efsanesi
Medresenin yanında tarihi bir dut ağacı bulunmaktadır. Rivayete göre bu ağacı medresenin hattatı Nyýazguly Halypa dikmiştir. Yaşlıların anlattığına göre, bu ağaç 300 yıldan fazla yaşamıştır ve Magtymguly Pyragy bu ağacı görmüştür.
Gençlik İçin Önemi
İdris Baba Medresesi, sadece tarihi bir değer taşımakla kalmaz, aynı zamanda gençlerin milli mirasa olan ilgisini artırmakta önemli bir rol oynamaktadır. Düzenlenen geziler ve kültürel etkinlikler, gençlerin tarihi mirasa duyduğu saygıyı pekiştirmektedir.
Nasıl Gidilir?
Bu tarihi anıtı ziyaret etmek isterseniz, Türkmenabat–Kerki karayolundan Esenmenli meclisliğine bağlı Magtymguly köyüne giden yol tamamen yenilenmiştir ve ziyaret için elverişli hale getirilmiştir.
