Covid-19 Pandemisi, Hastalanmayan Kişilerin Bile Beyin Yaşını Artırdı
Birleşik Krallık’taki bilim insanlarının yaptığı yeni bir araştırmaya göre, COVID-19 pandemisi yalnızca virüse yakalananların değil, hiç hastalanmayan kişilerin bile beyin sağlığı üzerinde olumsuz etki bıraktı. SARS-CoV-2 virüsünün bilişsel yetilere ve genel beyin sağlığına zarar verdiği daha önce de belirtilmişti, ancak somut sonuçları hâlâ yeterince incelenmemişti.
Nottingham Üniversitesi ve Londra’daki Imperial College’tan araştırmacılar, erkek ve kadınların pandemi öncesi ve sonrası dönemlerdeki "beyin yaşını" — yani biyolojik yaşlanmanın ana göstergelerinden birini — değerlendirdiler. Bunun için Birleşik Krallık’ın UK Biobank adlı veri tabanındaki sağlık bilgileri ve beyin MR görüntülemeleri kullanıldı.
Araştırma nasıl yapıldı?
Katılımcılar iki ana gruba ayrıldı:
-
1. grup: Mart 2020’den önce beyin MR’ı çekilmiş, yaşları 45 ile 82 arasında değişen 564 kişi (yüzde 53’ü kadın).
-
2. grup: Pandemiden önce ve pandemi sırasında beyin MR verileri olan, yaşları 47 ile 79 arasında değişen 432 kişi. Bu grup da iki alt gruba ayrıldı:
-
COVID-19 geçirmiş olanlar — 134 kişi (yüzde 58’i kadın)
-
COVID-19 geçirmediği düşünülenler (No Covid-19 grubu) — 298 kişi (yüzde 60’ı kadın)
-
Katılımcıların hiçbiri kronik bir hastalığa sahip değildi.
Bulgular neyi gösterdi?
-
Pandemi döneminde beyin taraması yapılan kişilerin ortalama beyin yaşları, pandemiden önceki gruba kıyasla yarım yıl daha yaşlı çıktı.
-
Değerlendirme yapılırken beyin korteks kalınlığı, gri ve beyaz madde hacmi, bu dokulardaki patolojik değişimler gibi kriterler esas alındı.
En dikkat çekici bulgu ise şuydu: COVID-19 geçirmeyen kişilerde bilişsel yeteneklerde bir değişiklik saptanmadı, fakat hastalananlar düşünme esnekliği ve bilgi işleme hızında düşüş gösterdi.
Sebebi ne olabilir?
Araştırmacılara göre, hastalığı geçirip geçirmemeye bakılmaksızın pandemiyi yaşamış tüm bireylerde görülen bu olumsuz beyin değişimleri sadece biyolojik değil, aynı zamanda psikososyal faktörler — stres, karantina sürecindeki yalnızlık, iş kaybı, maddi sıkıntılar gibi — kaynaklı olabilir.
Ancak araştırmacılar, “COVID-19 geçirmediği” bildirilen gruptaki bazı kişilerin hastalığı farkında olmadan, semptomsuz ya da hafif şekilde atlatmış olabileceğine de dikkat çekiyorlar. Pandemi sırasında kullanılan hızlı testlerin güvenilirliğinin düşük olması bu olasılığı artırıyor.
Bu, dünyada COVID-19 pandemisinin beyin yaşlanması üzerindeki etkilerini araştıran ilk kapsamlı çalışma olup, yalnızca virüsün değil, sosyal ve duygusal streslerin de beyin sağlığına zarar verebileceğini gösteriyor. Bilim insanları, bu sonuçların doğrulanması için farklı ülkelerde daha fazla araştırma yapılması gerektiğini vurguluyorlar.
