COVID‑19 Sonrası Kemik Sağlığı ve Osteonekroz: Nedenler, Tanı, Tedavi ve Korunma

Nedenler ve Risk Faktörleri

• Kortikosteroid kullanımı
  Ağır COVID‑19 vakalarında, solunum yetmezliği veya ciddi durumlarda methylprednisolon, deksametazon gibi kortikosteroidler yaygın olarak kullanılır. Bu ilaçlar kemiklerin kan akışını bozarak kemik hücrelerinin ölmesine (osteonekroz) yol açabilir.

• Damar ve pıhtı sorunları
  COVID‑19 sırasında ya da sonrasında mikroemboliler, trombüs oluşumu ve bozulmuş kan dolaşımı oksi­jen ve besin maddeleri eksikliğine neden olarak kemik dokusuna zarar verebilir.

• İnflamatuar tepkiler ve bağışıklık sistemi düzensizlikleri
  Yüksek sitokin düzeyleri, şiddetli iltihaplanma ve ağır hastalık vücutta mikrodüzeyde doku hasarına yol açabilir.

• Doz ve süre faktörleri
  Kortikosteroidin yüksek dozda ve uzun süre kullanılması, hastalığın şiddeti ve belirtilerin ortaya çıkma zamanı osteonekroz riskini artırır.

Tanı

• Klinik değerlendirme ve belirtiler
  Kalça bölgesinde ağrı; yürüyüş sırasında veya istirahat halinde zorlanma; topallama; hareket kısıtlılığı.

• Tarama
  Risk gruplarında kişilerde düzenli kontroller; MRT, erken evrede kemikteki hasarları belirlemede en güvenilir yöntemdir.

• Radyolojik sınıflandırma
  Ficat, ARCO gibi sınıflandırma sistemleri safha, yıkım durumu, nekroz oranını saptamak için kullanılır.

Tedavi

Korunma

• Kortikosteroidleri yalnızca gerektiğinde, en düşük etkili dozda ve mümkün olan en kısa süre ile kullanmak.

• D vitamini ve kalsiyum düzeylerini korumak; dengeli beslenme.

• Düzenli fiziksel aktivite, fakat aşırı yüklenmeden kaçınmak.

• Risk altındaki kişilerde (kortikosteroid kullananlar, ağrı ve hareket kısıtlılığı olanlar) düzenli görüntüleme (MRT veya röntgen) yapmak.