“Qumli Kelinning” Taqdiri
Ba’zi asarlar vaqt o‘tishi bilan xalq orasida rivoyatlarga aylanishi mumkin. Ularning paydo bo‘lishi haqida aytiladigan hikoyalar bilan birga, ular xalq orasida turli ma’nolarga ega bo‘ladi. Shoir Kerim Gurbannepesovning mashhur “Qumli kelin” she’rini ham shunday asarlarga qo‘shish mumkin. Bu she’rning, bir paytlar qo‘shiqga aylangani va uning paydo bo‘lishi haqida eshitgan hikoyamni aytib bermoqchiman.
Shoir Kerim Gurbannepesov 1952-yilda qadimiy Uzboy vodiysi bo‘ylab ijodiy sayohatga chiqadi. Uning yo‘li hozirgi Balkon viloyatining Bereket tumanidagi Yasga qishlog‘idan o‘tadi. Shoir buni “Chol qizi” nomli she’rida shunday ifodalaydi:
“Qanot ostidan ko‘rindi,
Eski Yasga, boy Yasga.”
Bu she’rda shoiri Uzboy bo‘ylab aylanishlarini va uzoqda yolg‘iz turgan oq uy ustidan uchishlarini tasvirlaydi. Shoir aytishicha, o‘sha uydan “o‘ttiz besh atrofida, Polvon kabi boy qiyofaga ega” bir kelin chiqadi va mehmonlarni kutib oladi. Sovuq choy va non taklif qiladi. Kerim aka uning oilasi haqida so‘raydi. Kelin, erining urushga ketib qaytmaganini, yagona qizi esa shaharda o‘qiyotganini aytadi. Issiq havoda shoiri tuya qaliqining salqinligidan zavqlanib, bu olijanob ayolga bag‘ishlab “Qumli kelin” she’rini yaratadi.
Bu hikoyani, Kerim shoir va uning yo‘ldoshlari uchun choy taklif qilgan kelin, Tajig‘uldan eshitdik. Uning aytishicha, Tajig‘ul 1917-yilda tug‘ilgan, otasi Tengli, onasi esa Honim ekan. Tajig‘ulning to‘rt aka-ukasi — Ali, Hang‘eldi, Bazar, Amanjan — va ikki opa-singillari — Amansoltan va G‘ulsoltan bo‘lgan. Uning erining, Polatning, Buyuk Vatan Urushiga ketib qaytmagani ma’lum. Shundan keyin Tajig‘ul qizi G‘ozel bilan Yasga qishlog‘iga keladi. Butun umrini yagona qizi G‘ozelga mehr bilan bog‘lab, erining ortidan umid bilan yashaydi. Tajig‘ul 1975-yilda vafot etadi. Bugungi kunda, sevgi va umid bilan to‘lgan Tajig‘ulning uyi, Polat aka — G‘ozelning otasining nomini olgan farzandlari tomonidan meros qilib saqlanmoqda.
