MÜRZEBEG GALASI – TARIXIY VA MADANIY YODGORLIK
Kerki tumani hududida joylashgan tarixiy-madaniy yodgorliklar orasida Mürzebeg Galasi, Omar Galasi va Gyzylýak Galasi arxeologik obidalari alohida e'tiborga sazovordir. XX asrda W. Pilipko, T. Hojanyýazov, H. Ýusupow va G. Gutlýýew kabi mashhur arxeologlar ushbu qadimiy joylarda ilmiy izlanishlar olib borganlar.
Mürzebeg Galasi Kerkining g‘arbiy hududida, Qorako‘m daryosining chap sohilida joylashgan eng yirik arxeologik yodgorliklardan biridir. Bu qadimiy shahar ulkan tepalik ustida joylashgan bo‘lib, yarqiragan devorlari tufayli uzoqdan ko‘rinadi.
Tarix fanlari doktori, arxeolog V. N. Pilipko 1976 yilda "Amyudaryo bo‘yidagi parfiya tangalari topilmalari" nomli ilmiy ishida (Mualliflik "Turkmaniston yodgorliklari", 2-son) Mürzebeg Galasining birinchi turar joylari miloddan avvalgi III–II asrlarga borib taqalishini ta'kidlagan, shuningdek shahar hayoti eramizning dastlabki asrlarida gullab-yashnaganini qayd etgan. Ushbu ilmiy xulosalar Turkmaniston Fanlar akademiyasi Tarix instituti tomonidan 1975 yilda amalga oshirilgan qazish ishlari bilan tasdiqlangan.
Qazishlar hajmi cheklangan bo‘lsa-da, topilmalar qadimiy shaharning hayot qiyofasini tiklashga imkon berdi. V. N. Pilipko aytganlaricha, Mürzebeg Galasining tarixiy ildizlari ko‘plab asrlarga cho‘ziladi. Topilmalar hozirda Kerki tarix-madaniy muzeyi, 12‑sonli maktab hamda “Kerki” tarixiy-madaniy qo‘riqxonasida namoyish etilmoqda.
Arxeologik joy — katta tepalik ustida joylashgan va atrofi buzilib ketgan inshootlar bilan o‘ralgan qal’a qalasidir. Madaniy qatlamlardan keramika va shisha idishlar, g‘isht gʻaralar, loydan yasalgan inshoot qoldiqlari topilgan—bular qadimgi shahar hayotining gullab-yashnaganidan dalolat beradi.
Mürzebeg Galasi Buyuk Ipak yo‘li yoqasida, Xorazmdan Hindistongacha bo‘lgan yo‘lda joylashgani bois muhim savdo markaziga aylangan. Savdogarlar karvonlari shu yer orqali o‘tgan, mahalliy aholi bilan savdo qilib, iqtisodiy va madaniy rivojlanishga turtki bergan. Yig‘iruvchilar baqir-chaqiriqlari va mahalliy chaluvchilarning ohanglari shaharni gavjumlashtirgan.
Shahar erta va kech o‘rta asrlarda ham rivojlanishni davom ettirgan. Topilmalar orasida parfiya va Kushan tangalari, inson figuralari, keramik va shisha idishlar, mabe va bezatilgan idishlar mavjud. Ular Turkmenistonning janubi-sharqida qadimiy tarix, etnografiya, arxitektura va boshqaruv haqida bilim beradi.
Bugungi kunda Mürze‑beg Galasida arxeologik tadqiqotlar davom etmoqda, bu Turkmenistonning buyuk tarixini chuqurroq o‘rganishda muhimdir.
Mamlakatimizning milliy tarixiy-madaniy merosini o‘rganish, asrash va tarqatish yo‘lida ulkan hissa qo‘shgan – Qahramon Arkadag va Arkadagli Qahramon Serdar hayotlariga omad tilaymiz! Ular yurtda va xalqqa xizmat qilgan ulug‘ ishlarida barakali bo‘lsin!
