Turkman Gilami — San’atning ulug‘ namunasidir
Nafisligi, go‘zalligi va ranglarining o‘ziga xos uyg‘unligi bilan ko‘rganlarni hayratda qoldiradigan turkman gilamlarining shuhrati butun dunyoga tarqalgan. Asrlarga borib taqaladigan ildizlari bilan turkman milliy gilamsozlik san’ati hozirgi kunda nafaqat xalqimiz, balki butun insoniyatning faxri hisoblanadi. Buning eng yaxshi isboti sifatida turkman gilamsozlik an’analari UNESCOning Moddiy bo‘lmagan madaniy meros ro‘yxatiga kiritilganligini ko‘rsatish mumkin.
Yurtimiz hududlarida to‘qimachilik san’ati qadim zamonlardan buyon davom ettiriladi. Gilamsozlik san’ati ham o‘z ildizini o‘sha davrlardan olgan. Chet ellik sayyohlar, olimlar, yozuvchilar va san’atshunoslar turli davrlarda turkman gilamlarining boshqa xalqlarning gilamlaridan nafisligi, mustahkamligi va o‘ziga xos naqshlari bilan ajralib turishini ta’kidlab o‘tganlar.
Masalan, tarix fanlari doktori Viktor Sarianidi turkman gilam naqshlarining aksariyatining ildizlari qadimiy davrlarga, hatto Neolit davriga borib taqalishini qayd etadi. Italyan sayyohi Marko Polo esa turkmanlarning dunyodagi eng chiroyli va nafis gilamlar to‘qiyotganini yozgan.
Gilamsozlik san’atimizning hozirgi taraqqiyot darajasi ham bu hunarning uzluksiz rivojlanayotganidan darak beradi. Qahramon Arkadagimizning “Arshning nafisligi”, “Jonli rivoyat” kabi asarlarida bu boy meros keng yoritiladi. Turkman gilamlarining shakl va rang uyg‘unligi, naqshlari va ularning chuqur ma’nosi ularning faqatgina uy bezagi emas, balki xalqimizning ma’naviy-madaniy qadr-qimmatlarining timsoli ekanini ko‘rsatadi.
Bu masala bo‘yicha fikrini bildirgan, Chärjew tumanidagi 2-umumta’lim maktabining boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi va birinchi ayollar tashkilotining faol a’zosi Soltangözel PAŞŞIKOWA shunday deydi:
“Bizning kelin-qizlarimiz, ona-buvilarimiz qo‘l mehnati bilan yaratilgan turkman gilamlari nafaqat bezak, balki tariximizning, milliy qiyofamizning va madaniy merosimizning jonli guvohidir. Gilamsozlik milliy ruhning ifodasidir. Men boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi sifatida yosh avlodga gilamsozlik san’atini o‘rgatish bilan birga, uning orqali milliy madaniy qadriyatlarga hurmat bilan qarashni ham o‘rgatishni asosiy maqsad qilganman.”
Qadimdan kelgan bu hunar hozirgi kunda yangi ko‘rinishlarda rivojlanmoqda. Yangi gilamsozlik korxonalari ochilmoqda, yosh gilamchilar milliy naqshlarni o‘rganmoqda, yangi texnologiyalar bilan uyg‘unlashgan holda gilam ishlab chiqarish takomillashmoqda. Bularning barchasi hurmatli Prezidentimizning olib borayotgan madaniyat siyosatining ajoyib samarasidir.
Turkman gilami faqatgina gilam emas, u xalq qalbidan chiqqan san’at asaridir. U buyuk o‘tganimizning, shonli bugunimizning va yorqin kelajagimizning namunali timsolidir.
