Xitoy va Rossiya 2035-yilgacha Oyda atom elektr stansiyasini qurishni rejalashtirmoqda
Xitoyning «Chang’e-8» nomli robotik missiyasining bosh muhandisi Pey Jao’yu Shanxay shahrida taqdimot o'tkazib, 2030-yildan keyin Xitoy Oyda qurmoqchi bo‘lgan xalqaro ilmiy bazaning loyihasini taqdim etdi. Ushbu baza nafaqat quyosh energiyasi, balki kichik atom elektr stansiyasi yordamida ham energiya ta’minoti ko‘zda tutilgan.
2028-yilda «Chang’e-8» missiyasi doirasida Xitoy Oy yuzasiga enish apparati, oyrover va robotni jo‘natishni rejalashtirmoqda. Infratuzilma, jumladan isitish va elektr tizimlari 3D bosib chiqarish texnologiyasi yordamida qurilishi kutilmoqda.
Reuters agentligining taqdimotdagi ma’lumotlariga ko‘ra, Xitoy va Rossiya hamkorlikda xalqaro Oy ilmiy stansiyasi (ILRS) uchun atom reaktorini o‘rnatishni rejalashtirmoqda. Ushbu stansiya 2035-yilgacha to‘liq faoliyat ko‘rsatishni boshlaydi.
Nima uchun atom elektr stansiyasi?
Oyda doimiy energiya manbai sifatida quyosh energiyasi yetarli emas, chunki Oydagi kechasi 14 yer kunigacha davom etadi. Shunday sharoitda atom energiyasi barqaror va ishonchli manba sifatida ahamiyat kasb etadi.
Ammo Oyda atom reaktorini boshqarish texnik jihatdan murakkab. Reaktordan chiqadigan issiqlikni so‘ndirish kerak, lekin atmosferaning yo‘qligi bunga to‘siq bo‘ladi. Radiatorlar yordamida issiqlik chiqarilishi mumkin, ammo ular katta maydon va og‘irlik talab qiladi, hamda quyosh nuridan qizib ketish xavfi bor. Shuningdek, Oy sirtining qiyaliklari ularni joylashtirishni qiyinlashtiradi.
Rossiyaning roli
2024-yil 8-mayda «Roskosmos» rahbariyati Rossiya ushbu loyiha uchun atom reaktorini ishlab chiqishi va taqdim etishini rasman tasdiqladi. Reaktorning quvvati taxminan 500 kilovatt bo‘lib, bu kichik o‘lchamdagi atom stansiyasi hisoblanadi.
Tizim qanday ishlaydi?
Reaktor Xitoyning H-2 og‘ir yuk tashuvchi raketasi yordamida Oyga jo‘natiladi. Oyga qo‘ngach, stansiya robotlar va avtomatlashtirilgan tizimlar yordamida bosqichma-bosqich quriladi.
Global kontekst: Nima uchun ayni paytda?
-
Ushbu loyiha AQShning 2027-yilda Oyda bazani qurishni maqsad qilgan Artemis dasturiga raqobat sifatida ko‘rilmoqda.
-
ILRS tashabbusida 17 dan ortiq mamlakat, jumladan, Ozarbayjon, Belarus, Pokiston, Gvineya, Senegal kabi davlatlar ishtirok etmoqda, ular raqamli Oy jamoasini tashkil qiladi.
-
Rossiya atom texnologiyasidagi kuchini namoyish qilib, ayniqsa Xitoy bilan hamkorlikda Oy tadqiqotlarida yetakchi rol o‘ynashni maqsad qilgan.
