2025-yilning eng qisqa kuni aniqlandi: Yer o‘z o‘qida odatdagidan tezroq aylangan
2025-yil 10-iyul Yerdagi eng qisqa kun sifatida tarixga kirdi — shu kuni Yer o‘z o‘qi atrofidagi to‘liq aylanishini odatdagi 24 soatdan 1,36 millisekund tezroq yakunladi. Bu haqda Space.com nashri, Yerning aylanish tezligini atom soatlari yordamida kuzatib boruvchi xalqaro xizmatlarga tayanib xabar berdi.
Yerda nima sodir bo‘lyapti?
Odatiy kun uzunligi 86 400 soniyani tashkil etadi. Biroq so‘nggi yillarda olimlar bu me’yordan juda kichik, ammo sezilarli og‘ishlarni tobora ko‘proq qayd etmoqda. Masalan, 2025-yil 5-iyul kuni Yer o‘z aylanishini 1,25 millisekund tezroq bajargan. 22-iyul kuni ham shunga o‘xshash hodisa — 1,34 millisekundga qisqarish kutilmoqda.
Eng katta rekord esa 2024-yil 5-iyul kuni kuzatilgan — o‘sha kuni Yer o‘zining aylanishini 1,66 millisekund tezroq tugatgan. Bunday aniqlikdagi o‘lchovlar 1973-yildan boshlab, ya’ni yuqori aniqlikdagi atom soatlari amaliyotga joriy etilgandan beri amalga oshirilmoqda.
Bu xavotirli holatmi?
Kun uzunligining mingdan bir qismga qisqarishi inson hayotida hech qanday sezilarli o‘zgarishga olib kelmaydi. Ammo olimlar bu tendensiyani diqqat bilan kuzatmoqda, chunki bu hodisa Yer ichida sodir bo‘layotgan murakkab geofizik jarayonlarning belgisi bo‘lishi mumkin.
“Bu tezlashuvning aniq sababi hali noma’lum,” — deydi Moskva Davlat universitetining Yer aylanishi bo‘yicha yetakchi mutaxassisi Leonid Zotov.
Uning ta’kidlashicha, ehtimoliy sabablar qatoriga Yer ichidagi massalarning qayta taqsimlanishi, tektonik harakatlar, yoki yadrodagi o‘zgarishlar kiradi. Zotov, shuningdek, Yerning aylanish tezligi doimiy emasligini, u turli ichki va tashqi omillar ta’sirida o‘zgarib turishini ham qo‘shimcha qildi.
Bu vaqt hisobiga ta’sir qiladimi?
Hozircha bu kabi mayda tebranishlar vaqt tizimlariga ta’sir qilmayapti. Biroq agar bu tendensiya davom etsa yoki kuchaysa, Butunjahon Muvofiqlashtirilgan Vaqt (UTC) tizimiga tuzatishlar kiritishga to‘g‘ri kelishi mumkin. Bu odatda “kabisa soniyalari” deb ataladigan qo‘shimcha soniyalarni qo‘shish yoki olib tashlash orqali amalga oshiriladi.
Xulosa qilib aytganda: millisekund darajasidagi bu o‘zgarishlar hayotimizga ta’sir qilmasa-da, ular Yerning ichki tuzilmasida ro‘y berayotgan muhim jarayonlarni anglash uchun muhim ilmiy ko‘rsatkichlardir. Olimlar esa bunday nozik tebranishlarni sinchkovlik bilan kuzatishda davom etmoqda.
