COVID‑19’dan keyin suyak ogʻriqlari va osteonekroz: sabablar, diagnostika, davolash va oldini olish

Sabablar va xavf omillari

• Kortikosteroidlar ishlatilishi
  COVID‑19 kasalligi ogʻir kechsa, respirator muammolar paytida methylprednisolone, dexamethasone kabi dorilar ko‘p qo‘llanadi. Bu dorilar suyaklarga qon oqimini buzishi va suyak hujayralari nobudligiga (osteonekroz) olib kelishi mumkin.

• Tomir va tromb holatlari
  COVID‑19 paytida yoki keyin mikroemboliyalar, qon tomirlarida tromblar, qon oqimining yomonlashuvi yuzaga kelishi mumkin. Bu suyak toʻqimasiga kislorod va oziqlanish moddalarining yetib bormasligiga olib keladi.

• Yallig‘lanish reaksiyalari va immun javobi
  Yuqori sitokinlar, kuchli inflamatsiya va kasallik kuchliligi suyak mikroarxitekturasi va hujayralariga zarar yetkazishi mumkin.

• Doza va davomiyligi
  Kortikosteroidning dozasining kattaligi va ularning uzoq muddatli qo‘llanilishi, kasallik og‘irligi, simptomlarning qachon boshlanganligi kabi omillar osteonekroz xavfini oshiradi.

Diagnostika

• Klinika va simptomlar
  Asosiy og‘riq – oshqovoq bog‘i (hip) hududida, yurish, og‘ish paytida; yurish cheklanishi, charchoq va noteng yurish.

• Skrining
  Xavf guruhidagi odamlarda muntazam tekshiruvlar; MRT suyakdagi o‘zgarishlarni erta bosqichda aniqlashda eng ishonchli.

• Radiologik klassifikatsiyalar
  Ficat, ARCO kabi tizimlar orqali bosqich, suyakning qulash holati, nekroz darajasi aniqlanadi.

Davolash

Oldini olish

• Kortikosteroidlarni faqat zarur bo‘lsa, minimal samarali doza va qisqa muddatda qo‘llash.

• Vitamin D va kalsiy darajasini nazoratda ushlash; sog‘lom ovqatlanish.

• Doimiy, lekin ortiqcha yuk bo‘lmagan jismoniy faoliyat.

• Xavf ostida bo‘lganlarda (steroid ishlatilganlar, og‘riq bo‘lganlar) muntazam MRT yoki rentgen tekshiruvlari.