Miyada spirtli ichimliklarga qaramlikni "yoqadigan" tugma topildi: Paraventrikulyar talamus yadrosi asosiy rolni o‘ynaydi
Skripps tadqiqot instituti olimlari spirtli ichimliklarga qaramlik mexanizmlarini tushunishda muhim ochiq kashf etishdi. Biological Psychiatry: Global Open Science jurnalida chop etilgan yangi tadqiqotga ko‘ra, miyadagi kichik, ammo muhim hudud — talamusning paraventrikulyar yadrosi (PVT) qaramlikni shakllantirishda asosiy rol o‘ynaydi.
Nega spirtli ichimliklarga qaramlikdan qutulish qiyin?
Spirtli ichimliklarni ichish ko‘pincha rohat olish uchun boshlanadi, lekin vaqt o‘tishi bilan stress va bezovtalikdan qochish vositasiga aylanadi. Bu esa qaramlikni kuchaytiradi.
"Qaramlikni davolashda asosiy to‘siq faqat zavq emas, balki chekinish davrida yuzaga keladigan stressdan qochishga bo‘lgan kuchli istakdir," — deydi professor Fridbert Vays.
Ushbu mexanizm qanday ishlaydi?
Olimlar sichqonlar ustida tajriba o‘tkazishdi. Avval ular spirtga qaram qilindi, so‘ngra chekinish davrida hayvonlar muayyan holat va harakatlarni (masalan, tugmani bosish) — spirtli ichimlik tufayli yengillik kelishi bilan bog‘lashni o‘rgandi.
Keyinchalik, hatto spirt butunlay olib tashlangandan keyin ham, muayyan holatlar yana kuchli istakni qo‘zg‘atdi — bu o‘rgatilgan, shartlangan istakning aniq belgisi edi.
Miya skanerlari nima ko‘rsatdi?
Faqat chekinish davrida “yengillikni o‘rganib olgan” sichqonlarda paraventrikulyar yadroning faoliyati kuchaygani aniqlandi. Boshqa sichqonlarda bunday faollik aniqlanmadi.
“Bu soha spirtni stressdan qutulish bilan bog‘lagan barcha hayvonlarda ‘yonadi’, ya’ni faollashadi,” — deydi doktor Germina Nedelesku.
Gedonik allostaziya va PVTning roli
Tadqiqotchilar fikricha, PVT hissiy jihatdan muhim voqealarni boshqaradigan markaz bo‘lib xizmat qiladi. Uning normadan tashqari faolligi gedonik allostaziya deb nomlangan holatni keltirib chiqarishi mumkin — bu holatda odam zavq emas, balki yengillik izlab yashaydi.
Davolash uchun qanday imkoniyatlar bor?
Ushbu yadroning rolini tushunish, qaramlikni davolashda yangi yondashuvlarni ishlab chiqish uchun eshik ochadi — dori vositalari yoki miya stimulyatsiyasi yordamida o‘rgatilgan javoblarni yo‘q qilish mumkin.
“Biz faqat simptomlarni emas, balki qaramlikning o‘zagini davolashimiz mumkin,” — deydi tadqiqotchilar.
Manba: Biological Psychiatry: Global Open Science, Scripps Research Institute
