Gazli ichimliklarning kutilmagan xavfi: Shirin gazli ichimliklar immun tizimiga qanday zarar yetkazadi
Isroil Texnologiya Instituti (Technion) olimlari shirin gazli ichimliklarning inson immun tizimiga salbiy ta’sir ko‘rsatishining ilgari noma’lum bo‘lgan mexanizmini aniqlashdi. Tadqiqot natijalari nufuzli ilmiy jurnal Nature Communicationsda e’lon qilindi. Olimlarning aniqlashicha, tarkibida tozalangan (rafinirlangan) shakari bo‘lgan gazli ichimliklarni muntazam iste’mol qilish ichakdagi foydali bakteriyalarning DNK tuzilmasini o‘zgartiradi va natijada immun tizimi izdan chiqadi.
Diqqat markazida: muhim ichak bakteriyasi — Bacteroides thetaiotaomicron
Tadqiqotchilar ichakda yashovchi foydali bakteriyalardan biri — Bacteroides thetaiotaomicron ga alohida e’tibor qaratishdi. Bu bakteriya ichak devorini himoya qilishda, yallig‘lanishga qarshi kurashishda va zararli mikroorganizmlarni bostirishda muhim rol o‘ynaydi.
Tadqiqotga ko‘ra, shakarli gazli ichimliklar ta’sirida bu bakteriyada inversiyalar — ya’ni DNKning ayrim qismlarining qayta tartiblanishi kuzatiladi. Bunday genetik o‘zgarishlar bakteriyaning faoliyatiga salbiy ta’sir qiladi va uni immun tizimi bilan bo‘lgan o‘zaro aloqalarida buzilishlarga olib keladi.
Immun tizimga ta’siri: yallig‘lanish, T-hujayra pasayishi va ichakning “oqishi”
Sichqonlar ustida o‘tkazilgan laboratoriya tajribalari shuni ko‘rsatdiki, bakteriyalar DNKsidagi o‘zgarishlar bir nechta muhim immunologik jarayonlarga salbiy ta’sir ko‘rsatadi:
-
Yallig‘lanish belgilarining muvozanati buziladi;
-
Immun tizimining asosiy himoya bo‘g‘inlari bo‘lgan T-hujayralarning faolligi kamayadi;
-
Sitokinlar (immun signalli oqsillar) ishlab chiqarilishi o‘zgaradi;
-
Ichak devorining o‘tkazuvchanligi ortadi — bu esa ichak “oqishi” sindromiga olib kelishi va toksinlarning qon aylanish tizimiga kirib borishiga sabab bo‘lishi mumkin.
Mikrobiotaning shakarga tezkor javobi
Uyali modellar, kemiruvchilar va ko‘ngilli insonlar ustida o‘tkazilgan tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki: hatto qisqa muddatli shakarga boy ovqatlanish mikrobiotada jiddiy o‘zgarishlarga olib keladi.
Yaxshi xabar: olimlarning ta’kidlashicha, bu ta’sirlar qaytar — ya’ni, bir necha kun davomida shirin gazli ichimliklardan voz kechish orqali bakteriyalar DNKsi asta-sekin asl holatiga qaytadi va immun tizimi tiklana boshlaydi.
Shaxsiylashtirilgan ovqatlanish sari yangi qadam
Tadqiqotchilar fikricha, bu kashfiyotlar yallig‘lanishli kasalliklarni oldini olishga yo‘naltirilgan shaxsiylashtirilgan ovqatlanish yondashuvlariga zamin yaratishi mumkin. Mikrobiota holati va parhezdagi shakar miqdoriga asoslangan parhezlar nafaqat immunitetni mustahkamlashi, balki surunkali, autoimmun va metabolik kasalliklar xavfini ham kamaytirishi mumkin.
“Biz ilgari ovqatlanish mikrobiotaga ta’sir qilishi, mikrobiota esa immun tizimini boshqarishi mumkinligini bilardik. Endi esa bu ta’sirlarning hatto bakteriyalarning DNK darajasigacha borishini tushunib yetmoqdamiz”, — deydi tadqiqot mualliflari.
