Dünýä ilaty artýar, emma ösüş depgini haýallap barýar
Häzirki wagtda dünýäde ilatyň sany artmagyny dowam etdirýär. Şeýle-de bolsa, soňky ýyllarda ilatyň ösüş depgininiň kem-kemden haýallap barýandygy bellenilýär. Halkara demografik guramalaryň maglumatlaryna görä, 2024–2025-nji ýyllarda dünýäde dogluş we ölüm görkezijileri ýokary derejede saklanýar, ýöne olaryň arasyndaky tapawut azalmaga başlady.
2024-nji ýylyň başynda Ýer ýüzünde ilatyň sany takmynan 8,09 milliard adama deň boldy. 2025-nji ýylyň başyna bu görkeziji artyp, 8,25 milliard adama golaýlady. Şeýlelikde, bir ýylyň dowamynda dünýä ilaty 70 milliondan gowrak adam artypdyr.
Bilermenleriň bellemegine görä, bu ösüş öňki onýyllyklara garanyňda birneme pes depginde dowam edýär.
2024-nji ýylyň jemlerine görä, dünýäde ortaça:
-
günde 361 müň töweregi adam doguldy;
-
bu görkeziji ýylda 132 milliondan gowrak dogluşa deň boldy.
2025-nji ýylda hem dogluş derejesi diýen ýaly öňki derejesinde saklanýar. Häzirki wagtda dünýäde her gün ortaça 362–363 müň adam dünýä inýär.
Bilermenler dogluş derejesiniň dünýä boýunça durnuklaşýandygyny, emma ösen ýurtlaryň köpüsinde onuň peselýändigini belleýärler. Ilatyň esasy ösüşi Afrikanyň we Günorta Aziýanyň ýurtlarynyň paýyna düşýär.
2024-nji ýylda dünýäde ortaça:
-
günde 170 müň töweregi adam aradan çykdy;
-
bu bolsa ýylda 62 milliondan gowrak ölümi emele getirdi.
2025-nji ýylda bu görkeziji birneme ýokarlandy we häzirki wagtda günde 172–173 müň adam aradan çykýar.
Ölüm derejesiniň ýokarlanmagy ilatyň garrylaşmagy, uly ýaşly adamlaryň sanynyň artmagy hem-de umumy ilat sanynyň köpelmegi bilen baglanyşyklydyr.
Dogluş bilen ölüm derejesiniň arasyndaky tapawut henizem oňyn bolup galýar:
-
2024-nji ýylda — günde takmynan 191 müň adam;
-
2025-nji ýylda — günde 189–190 müň adam.
Şeýle-de bolsa, gündelik tebigy ösüş depgininiň ýylsaýyn azalýandygy bellenilýär.
Halkara bilermenler häzirki wagtda birnäçe möhüm demografik ugra ünsi çekýärler. Hususan-da:
-
dünýä ilatynyň ösüş depgininiň haýallamagy;
-
Ýewropa ýurtlarynda, Gündogar Aziýada we Demirgazyk Amerikada dogluş derejesiniň peselmegi;
-
Afrikanyň ýurtlarynda ilatyň çalt ösmegini dowam etdirmegi;
-
dünýä ilatynyň ortaça ýaşynyň ýokarlanmagy.
Bilermenleriň pikirine görä, hut şu ýagdaýlar ýakyn ýyllarda dünýä ilatynyň ösüşiniň nähili ugur aljakdygyny kesgitleýär.
Dünýä ilaty artmagyny dowam etdirýär, emma häzirki döwürde demografik ösüşiň haýallamagy aýdyň duýulýar. Dogluş derejesi henizem ölüm derejesinden ýokary bolsa-da, olaryň arasyndaky tapawut kem-kemden azalýar. Bu ýagdaý geljekde dünýä ilatynyň sanynyň durnuklaşmagyna getirip biler.
