“Perm olimlari tomonidan ishlab chiqilgan yangi avlod sement texnologiyasi”
PNIPU: Gips o‘rniga ohaktosh (kalsit) ishlatish sementni yanada xavfsiz va arzon ishlab chiqarishga imkon beradi
Perm Milliy Tadqiqot Politexnika Universiteti (PNIPU) va Rossiya Fanlar Akademiyasining Ural Texnik Kimyo Instituti (UrO RAN) olimlari ekologik xavfsiz, arzon va chiqindisiz “sement o‘rnini bosuvchi” yangi texnologiyani ishlab chiqdilar. Ushbu materialni yuqori haroratlarsiz va chiqindilarsiz ishlab chiqarish mumkin. Bu haqda Gazeta.ru xabar berdi.
Bugungi kunda dunyo bo‘yicha binolarning taxminan 90% sementdan foydalanib quriladi. Biroq sement ishlab chiqarish har bir tonna mahsulot uchun 900 kg gacha karbonat angidrid (CO₂) chiqindilarini keltirib chiqaradi. Umuman olganda, sement sanoati global karbon chiqindilarining 8% qismini tashkil qiladi.
Bundan tashqari, sement zavodlari katta miqdorda suv sarflaydi va zararli moddalar bilan havoni hamda tuproqni ifloslantiradi. Shuning uchun ba’zi hollarda gips va sulfat kislotasidan olinadigan kristalli suvsiz kalsiy sulfat (angidrit) sement o‘rniga ishlatiladi. Biroq bu materialni ishlab chiqarish uchun ham 850 °C harorat va ko‘p elektr energiyasi talab etiladi.
“Asosiy muammo — bu yuqori haroratda kuydirish va zararli yon mahsulotlar bo‘lib, ular murakkab utilizatsiyani talab qiladi,” — deydi Perm Politex universiteti professori, texnika fanlari doktori Viktor Valtsifer. — “Ishlab chiqarish jarayonida havoga kislota bug‘lari chiqadi, bu esa uskunalarni yemiradi va atrof-muhitga zarar yetkazadi.”
Perm Politexda ishlab chiqilgan yangi texnologiya bu muammolarning oldini olishga yordam beradi. Bu yerda gips o‘rniga ohaktosh (kalsit) — arzon va toza mineral ishlatiladi. Ohaktosh sulfat kislotasi bilan reaksiyaga kirishganda zarur bo‘lgan issiqlikni o‘zi hosil qiladi. Shu sababli jarayon atigi 110–160 °C haroratda tashqi isitishsiz amalga oshiriladi.
“Biz ohaktoshni 1 mm dan kichik zarrachalarga maydalaymiz va uni maxsus reaktorda sulfat kislotasi bilan ishlaymiz. Reaksiya yopiq tizimda sodir bo‘ladi, barcha komponentlar to‘liq qayta ishlanadi va chiqindi hosil bo‘lmaydi. Olingan angidrit sanoat standartlariga mos keladi — undagi kalsiy sulfat miqdori 93,8% ga yetadi,” — deydi professor Vladimir Poilov.
Ushbu texnologiya 70–90% gacha energiya tejalishini ta’minlaydi va chiqindisiz ishlab chiqarishni amalga oshiradi. Loyihalash laboratoriya va sanoat tajribalaridan muvaffaqiyatli o‘tdi va qurilish hamda kimyo sanoatida joriy etishga tayyor.
