"Ýerine görä ekin: Türkmenistanyň sebitleri boýunça ösümlik mümkinçilikleri"
Türkmenistan geografik taýdan dürli-dürli klimat we toprak şertlerine eýedir. Her welaýatyň tebigy ýagdaýlaryna görä ösdürilip bilinýän ösümlikleriň görnüşleri tapawutlanýar. Bu makalada welaýatlaryň aýratynlyklaryna görä haýsy ösümlikleri ösdürmegiň amatlydygy hem-de olaryň oba hojalygyndaky we ekologik ähmiýeti barada giňişleýin maglumat berilýär.

1. Ahal Welaýaty
Tebigy aýratynlyklar:
Ahal welaýaty Garagum çölüniň günbatar kenarynda ýerleşýär. Ýerleriň aglabasy suwarymlydyr, Garagum derýasy arkaly suw üpjünçiligi bar.
Ösüp bilýän esasy ösümlikler:
-
Pagta – sebitiň esasy ykdysady ekini.
-
Bugdaý – döwlet üçin strategiki önümdir.
-
Pomidor, hyýar, badamjan – gök önümleri ösdürmek giňden ýaýrandyr.
-
Üzüm, nar, alma – howanyň ýylylygy bagbançylyk üçin amatly şert döredýär.
-
Ajyk, saksaul – çölleşmä garşy çäre hökmünde peýdalanylýar.
2. Balkan Welaýaty
Tebigy aýratynlyklar:
Sebit Hazar deňzine golaý ýerleşýär, daglyk ýerler we kenarýaka mikroklimaty bar. Ýyly we gurak klimat şertleri bar.
Ösüp bilýän esasy ösümlikler:
-
Zeýtun, injir, nar – ýyly klima laýyk miweli agaçlar.
-
Tut, badam, hoz – dag eteklerinde ösdürilip bilýär.
-
Lawanda, rozmarin – aromatik we dermanlyk ösümlikler.
-
Ýandak, saksawul – sähraly ýerlerde ekologik ähmiýetli ösümlikler.
3. Daşoguz Welaýaty
Tebigy aýratynlyklar:
Sebit çöl we sähralyk şertlere eýe, emma suwarymly ýerler we çuňňur oba hojalyk tejribesi bilen ösdürilen ýerler bar.
Ösüp bilýän esasy ösümlikler:
-
Şugundyr, käşir, sarymsak, kädi – kökli gök önümler giňden ösdürilýär.
-
Mekgejöwen, arpa – däneli ekinler üçin amatly şertler.
-
Alma, erik, armyt – sowuk möwsümli miweler üçin amatly klimat bar.
-
Ajyk, çopanbarmak – ýerli dermanlyk ösümlikler.
4. Lebap Welaýaty
Tebigy aýratynlyklar:
Amyderýanyň boýyndaky bu welaýatyň ýerleri örän bereketli we suw bilen üpjünçilik ýokarydyr. Köýtendag daglary hem bar.
Ösüp bilýän esasy ösümlikler:
-
Pagta, bugdaý – esasy oba hojalyk ekinleri.
-
Üzüm, şetdaly, injir, alma, armyt – dag eteklerinde we jülgelerde bagbançylyk ösen.
-
Pomidor, burç, hyýar – gök önümçilikde ýokary hasyl alýan sebitiň biri.
-
Dag gawuny, arpaçop – daglyk we dermanlyk ösümlikler üçin mümkinçilik bar.
5. Mary Welaýaty
Tebigy aýratynlyklar:
Mary welaýaty Garagum derýasynyň aşaky akymynda ýerleşýär. Suwarymly ýerleri giň, çöl bilen serhetleşýän territoriýalara eýe.
Ösüp bilýän esasy ösümlikler:
-
Pagta, bugdaý, mekgejöwen – ykdysady taýdan möhüm ekinler.
-
Hyýar, käşir, kädi – gök önümler üçin amatly şertler bar.
-
Üzüm, erik, alma – gyzgynlyk talap edýän baglar ösdürilýär.
-
Ajyk, şoragaç, saksawul – şor we çöl ýerlerde ýerleri berkitmek üçin peýdalanylýar.
Türkmenistanyň welaýatlarynyň her biri öz tebigy aýratynlyklaryna görä dürli ekinler üçin mümkinçilik döredýär:
Welaýat | Esasy ösdürilip bilinýän ösümlikler |
---|---|
Ahal | Pagta, bugdaý, gök önümler, üzüm, ajyk |
Balkan | Zeytun, nar, injir, lavanda, dag miweleri, sähraly ösümlikler |
Daşoguz | Şugundyr, käşir, alma, armyt, arpa, ýerli dermanlyk ösümlikler |
Lebap | Pagta, bugdaý, üzüm, injir, dag gawuny, dermanlyk ösümlikler |
Mary | Bugdaý, gök önümler, üzüm, saksawul, ajyk, mekgejöwen |