Alymlar ukysyzlygyndan soň beýniniň “haýallandygyny” anykladylar
Nature Neuroscience (NatNeuro) žurnalynda çap edilen täze barlagyň netijelerine görä, ukynyň ýetmezçiligi beýnide sowuklyk we ünsüň peselmegi ýaly täsirleri döredýär, sebäbi bu ýagdaýda beýni suwuklygynyň — likworyň hereketinde üýtgeşmeler bolýar. Bu netijä Massaçusets Tehnologiýa Institutynyň alymlary geldiler.
Uky ýetmezçiliginiň beýnide nähili üýtgeşme döredýändigini barlamak üçin alymlar 26 meýletinçini öz içine alýan barlag geçirdiler. Gatnaşanlar iki gezek synagdan geçdiler: biri ukysyz gijeden soň, beýlekisi bolsa ýeterlik dynç alanlarynda.
Synag döwründe olar üns we reaksiýa boýunça dürli meseleleri ýerine ýetirip, şol bir wagtda funksional MRT (magнит rezonans tomografiýasy) we EEG (beýni elektrik işjeňligi barlagy) geçirilen. Şeýle hem olaryň ýürek urgusy, dem alyşy we gözüň içki reaksiýasy hasaba alyndy.
Netijede, ukysyz gije geçirenler signallara has haýal jogap berdiler we köp ýalňyşlyk goýberdiler. Alymlar şeýle hem şunuň üstüni açdylar: ukysyz gijeden soň ünsüň peselýän pursatlarynda beýniden beýni suwuklygynyň (likworyň) çekilýändigi ýüze çykdy. Adatça bu arassalaýjy proses ukuda bolanda işjeňleşýär we beýniniň içindäki zyňyndylary arassalamaga kömek edýär.
MIT-nyň elektrik inženerligi we kompýuter ylymlary kafedrasynyň dosenti Lora Lýuis bu barada şeýle düşündirdi:
“Uky ýetmezçiliginde beýni suwuklygy uky wagtyndaky ýaly hereket edip başlaýar. Şonuň netijesinde adam oýandygynda gysga wagtlyk üns ýetmezligi ýüze çykýar.”
Alymlaryň pikiriçe, bu mehanizm beýniniň goranyş hem-de öwezini dolmak ugry bolup biler: beýni ukynyň ýetmezçiligini kompensasiýa etmek üçin, ukuda bolup geçýän arassalaýyş prosesini herekete getirmäge synanyşýar.
Barlagyň awtorlary şeýle netijä geldiler:
“Beýni dynç almagyň gaty zerurdygyna görä, ol käwagt zorluk bilen ‘ukyny ýada salýan’ ýagdaýa geçýär.”
