Hytaý we Russiýa 2035-nji ýyla çenli aýda atom elektrik stansiýasyny gurnaýyşmagy meýilleşdirýär
Peý Zhaoýu, Hytaýyň «Çang'e‑8» ukypsyz robot missiýasynyň baş inženeri, Şanhaý şäherindäki prezentasiýasynda, 2030-njy ýyldan soň Hytaýyň aýda gurma niýet edýän halkara ylmy bazasynyň taslamasyny tanatdy. Onda diňe gün energiýasy däl, eýsem energiýa üpjün etmek üçin kiçi atom elektrik stansiýasynyň hem ulanylmagy göz öňünde tutulýar.
Hytaý 2028-nji ýylda Çang'e‑8 missiýasynyň bir bölegine ýolagçy ulanmagy, ýer ýüzüne eniş apparaty, ayrovet we robot getirmegi meýilleşdirýär. Toprakda ýyladyş we elektrik ulgamlary ýaly infrastruktura gurluşygy 3D çap tehnologiýasy arkaly gurljakdygy öňe sürülýär.
Şeýle-de Reuters şahytda maglumatlara görä, Hytaýyň we Russiýanyň bilelikde gurluşyk edýän halkara Lunar Ylmy Stansiýasy (ILRS) üçin atom reaktorynyň hem meýilleşdirilýänlige aýratyn üns berilýär. Bu stansiýa iň ýokary 2035-nji ýyla çenli işjeň görnüşde: esasy ilat goýberilýän baza hökmünde işläp başlýar.
Mesele näme?
-
Her gün yşyk berýän energiýa üpjünçiligi dowamly däl, sebäbi ukuduş wagty 14 gün dowam edip biler. Bu ýagdaýda atom energiýasy biomassa öndürilmegi üçin amatly energiýa çeşmesi hökmünde pliýonlara çökýär.
-
Şeýle-de, atom reaktoryndan çykýan ýylylygy aýyrmak tagallalary barada hem derňew geçilýär: atmosferanyň ýoklugy, radiýatorlaryň monkey işgärlik talap etmegi we ýer şertleriniň tehniki çylşyrymlylygy mysal getirildi.
Roskosmosyň ýolbaşçylygy, 2024-nji ýylyň 8-nji maýynda bu reaktoryň gowşuryljakdygyny we Russiýanyň bu taslamada öňdebaryjy orun aljakdygyny resmi taýdan tassyklady. Reaktor güýji takmynan 500 kilowat bolar diýip çak edilýär — energiýa taýdan mini-geterator ölçeginde.
Ähli ulgam nähili işlejek?
Reaktoryň dünýä görkezilmezden öň H‑2 modelli Hytaýyň uly ýük raketasy arkaly aý ýüzüne daşalmagy meýilleşdirilýär. Aýda ýerleşdirilenden soň, gurluş yzygiderli gurluşyk işleriniň üsti bilen awtomatiki ýagdaýda amala aşyrylar. Ýardamçy robot tehnologiýasy onuň binýadyny döretmek üçin peýdalanylýar.
Global kontekst: näme üçin?
-
Bu taslama ABŞ-nyň Artemis programmasyna bäsdeş hökmünde görülýär. Artemis 2027-nji ýylda aý bazasyny gurmagy maksat edinýär.
-
ABŞ-ly astronautlary ýygnamak meýilleşdirýän ILRS bolsa 17+ ýurduň, şol sanda Azerbaýjan, Belarus, Pakistan, Gunýa, Senegal, we başga ýurtlaryň gatnaşmagynda sanly jümiýet döredýär
-
Biziň häzirki wagtda atom reaktor tehnologiýasy boýunça dünýäde öňdebaryjy boljagymyz, şeýle strategiýanyň ilki Hytaý bilen hyzmatdaşlykda kesgitleýjäkdigi diýlip garaşylýar.
