Alkogol endikligi üçin beýnide "öçüriji" tapyldy: baş rolda — talamusyň parawentrikulýar ýadrosy

Alkogol endikligi näme üçin çynlakaý problema öwrülýär?

Alkogol ulanmak köplenç lezzet gözlemek bilen başlaýar, ýöne wagt geçdigiçe bu ýagdaý adam üçin stresden we ruhy agyrylardan gaçmak maksadyna öwrülýär. Şol sebäpli, endikden dynmak beýle ýeňil däldir.

«Endikligi ýeňip geçmegi kynlaşdyrýan zat diňe lezzet yzarlamak däl, eýsem, alkogoly taşlan wagty ýüze çykýan güýçli stress we aladadan gutulmak islegidir», — diýip düşündirýär professor-neýrobiolog Fridbert Wais, barlagyň awtorlarynyň biri.

Mehanizm nähili işleýär?

Alymlar laboratoriýa syçanlarynda synag geçirdiler. Ilki bilen, haýwanlara alkogol garaşsyzlygy döredildi. Soňra bolsa, alkogoly kesip, olaryň "çekilme" (otmena) ýagdaýyna düşmegini üpjün etdiler. Şol döwürde syçanlar belli bir ýagdaýy we hereketi (mysal üçin, levere basmak) — alkogol bilen baglanyşykly ýeňillik hökmünde "öwrendiler".

Soňky döwürde, alkogol doly aýrylandan soň hem, şol bir ýagdaýlar olaryň beýnisinde güýçli islegi — alkogol içmäge bolan höwesi — döretmegi dowam etdirdi. Munuň özi berk ornaşan neýron baglanyşygynyň ýüze çykandygyny görkezýär.

Beýni näme görkezdi?

Beýni barlaglarynda, diňe "çekilme döwründe" alkogoly ýeňillik hökmünde öwrenen toparyň talamusyň parawentrikulýar ýadrosynyň (ПЯТ) güýçli aktiwleşýändigi ýüze çykaryldy. Şeýle aktiwlik beýleki toparlarda (alkogoly diňe lezzet üçin içýän ýa-da "otmena" tejribesi bolmadyk) bolmady.

«Bu bölek, alkogoly stresden gutulyş hökmünde öwrenen ähli haýwanlarda "ýanyp" başlaýar. Bu bolsa, beýniniň haýsy neýron ulgamlarynyň bu baglanyşygy döredýändigini görkezýär», — diýip belleýär neýrobiolog Hermina Nedelescu, barlagyň şärik awtory.

Gedoniki allostaziýa we PÝT nädip baglanyşykly?

Alymlaryň pikiriçe, PÝT beýniniň emosional taýdan möhüm maglumatlaryny gaýtadan işleýän merkez bolup durýar. Onuň aşa aktiwligi, beýniniň lezzet ulgamynyň dowamly deregelenmegi bilen baglanyşykly bolup biler. Bu ýagdaý gedoniki allostaziýa diýlip atlandyrylýar — ýagny adam adaty ýagdaýlarda lezzet duýmaz bolýar, yzygiderli negatiw ýagdaýda ýaşaýar we yzygiderli ýeňillik gözleýär.

Bu açyş näme üçin möhüm?

Parawentrikulýar ýadrosynyň rolyny anyklamak, alkogol endikligine garşy täze bejeriş usullaryny işläp düzmäge ýol açýar. Mysal üçin, beýan edilen beýni ulgamyna gönükdirilen derman serişdeleri ýa-da neýromodulýasiýa arkaly endikliginiň döremeginiň öňüni almak we täzeden içmäge bolan islegi peseltmek mümkin bolar.

«Bu neýron baglanyşyklary doly düşünmek — endikligiň sebäplerine täsir edip, diňe alamatlaryna garşy däl, eýsem düýpli çözgüt tapmaga mümkinçilik berýär», — diýip belleýärler alymlar.

Çeşme: Biological Psychiatry: Global Open Science, The Scripps Research Institute