Kelif — Tebigatyň özboluşly hazynasy
Türkmenistanda tebigaty gorap saklamak, biologik dürlüligi üpjün etmek we geljekki nesiller üçin tebigy baýlyklary aýawly saklamak ugrunda alnyp barylýan işleriň aýdyň mysaly — Kelif aýratyn çäkli goraghanasydyr. Ol 1970-nji ýylda döredilip, häzirki wagtda 103 müň gektar meýdany tutýar.
Bu goraghananyň esasy ähmiýeti — guşlaryň höwürtgä gelmegine, gyşlamagyna hem-de 200-den gowrak görnüşiniň göçüp geçmegine şert döretmegindedir. Kelifiň biologik dürlüligi, esasanam Garagum derýasynyň suw ulgamynyň täsiri bilen baýdyr. Tebigatyň bu özboluşly görnüşi ösümlik we haýwanat dünýäsiniň ösdürilmegine uly mümkinçilik berýär.
Tebigatyň baýlyklary — ösümlik we haýwanat dürlüligi
Goraghananyň çäginde süýdemdirijileriň 31 görnüşi mesgen tutýar. Syçanlar we tilkiler iň köp duş gelýän haýwanlardyr. Gaýra ýerlerde, tokaý we gamyşlyklarda ýekegapan we mekejin ýaly guşlaryň erkin ýaşaýandygy göz öňünde tutulýar.
Goraghananyň üsti bilen dürli howa şertleri netijesinde, bu ýerde ýyrtyjy haýwanlaryň — möjek, şagal, tilki, syrtlan, pişik, gara gulak ýaly görnüşleriniň sany hem ýylsaýyn artýar. Bu görnüşleriň köpüsi Türkmenistanyň we halkara guramalaryň Gyzyl kitabyna girizilendir.
Suwa baý Kelif kölleri balyklaryň 40-a golaý görnüşine ýaşaýyş ýeridir. Şolaryň arasynda bekre balygy hem bar, ol hem Türkmenistanyň Gyzyl kitabyna girizilen hem-de halkara derejesinde gorag astyndaky görnüşdir.
Botaniki tapyndylar we ylmy ähmiýeti
Kelifiň ösümlik dünýäsi dürli klimat zonalarynyň üýtgeşik görnüşleriniň jemidir. Bu ýerde sözen, borjak, sazak, gandym ýaly çöl ösümlikleri giňden ýaýrandyr. Şeýle hem, soňky ylmy gözlegler arkaly onuň demirgazyk we günorta bölekleriniň ösümlik tohumlarynyň tapawutlydygy anyklandy. Bu bolsa onuň ylmy taýdan öwrenilmegine hem-de çölleşmä garşy göreş strategiýalarynda ähmiýetli maglumat bolup hyzmat edýär.
Türkmenistanyň tebigaty diňe bir halkymyzyň milli baýlygy bolman, eýsem, halkara derejesinde möhüm ähmiýete eýe. Kelif ýaly aýratyn goraghanalar ýurdumyzy tebigatyň gözelligi, biologik baýlygy we ekologiýa taýdan deňagramlylygy bilen tanadýar.
