“Perm Alymlary tarapyndan Täze Nesil Sement Tehnologiýasy”
PNIPU: gipsiň ornyna kalsit (çakyr) ulanmak sementiň has howpsuz we arzan öndürilmegine mümkinçilik berýär
Perm Döwlet Tehniki Uniwersitetiniň (Permskiý Politeh) we Ural Tehniki Himiýa Institutyň (UrO RAN) alymlary daşky gurşawa zyýanlylygy pes, tygşytly we arzan “sement oruntutary” döretmek üçin daşkalaňsyz tehnologiýany oýlap tapdylar. Bu materialy öndürmek üçin ýokary temperatura ýa-da zyňyndy gerek däl. Bu barada “Gazeta.ru” habar berdi.
Dünýäde gurlan binalaryň takmynan 90%-i sement ulanylyp gurlýar, emma sementiň önümçiligi netijesinde her tonna üçin 900 kilograma çenli uglerod gazynyň ýitirimi bolýar. Sement senagatyna degişli bolup, umumy global uglerod gazynyň çykyşyň 8%-ine barabar bolup durýar.
Şeýle hem, sement zawodlary köp mukdarda suw sarp edýär we topragy, howany zyýanly maddalar bilen bulandyrýar. Şonuň üçin käte sementiň ýerine kristally suwsyz kalsiý sulfat (anhidrit) ulanylýar, ol adatça gips we kislota ulanylyp öndürilýär. Emma anhidritiň öndürilmegi üçin hem 850 °C temperatura we köp möçberde elektrik energiýasy gerek bolýar.
“Esasy kynçylyk ýokary temperaturaly ýakmak we zyýanly daşky önümleriň ýüze çykmagy bolup, olar çylşyrymly arassalaşmagy talap edýär,” – diýip Permskiý Politehiň tehniki ylymlary doktory, professory Wiktor Waltsifer düşündirdi. – “Önümçilik döwründe howa kysyl gazlary bilen garylyp enjamlar hem zeperlenýär.”
Permskiý Politehde işlenip düzülen täze tehnologiýa bu meseleleri çakyr (kalsit) ulanyp çözüp biler. Çakyr arassa we arzan mineral bolup, gipsiň ýerine ulanýar. Ol sülfat kislotasy bilen reaksiýa girýän mahaly zerur ýylylygy öz-özüünden döretdi. Şonuň üçin reaksiýa diňe 110-160 °C aralygynda bolýar we daşardan goşmaça ýylylyk talap edilmeýär.
“Biz çakyry bir millimetreden kiçi bölejiklere bölüp, ony aýratyn reaktorda sülfat kislotasy bilen işledýäris. Reaksiýa ýapyk ulgamda alnyp barylýar, ähli serişdeler doly gaýtadan ulanylýar, zyňyndy dymyksiz bolýar. Alnýan anhidrit önümçilik standartlaryna laýyk gelýär – onda kalsiý sulfat mukdary 93,8%-e ýetýär,” – diýip professor Wladimir Poýlow gürrüň berdi.
Bu tehnologiýa energiýa sarp edilişini 70-90% aralykda azaldýar we zyňyndysyz önümçilige mümkinçilik döredýär. Taslama laboratoriýa we synag önümçiliklerinden üstünlikli geçdi we gurluşyk we himiýa senagatynda ornaşdyrylmak üçin taýýar.
