Baýlyk we abadançylyk tebigatda jemlenendir
Şu ýyl Biologik köpdürlülik boýunça Halkara gününiň döredilmeginiň otuz ýyllygy bellenilýär — bu dünýä derejesindäki möhüm ekologiki senedir, ol 1995-nji ýylda BMG-niň Baş Assambleýasy tarapyndan Biologik köpdürlülik baradaky Konwensiýanyň taraplarynyň konferensiýasynyň netijeleri boýunça yglan edilipdi. Adatça bolşy ýaly, bu senä bagyşlanan ýyllyk ýüzlenmesinde BMG-niň Baş sekretary Antoniu Guterriş 2025-nji ýylyň mowzugyny aýtdy: «Tebigat bilen sazlaşykda ýaşaýyş we durnukly ösüş» — bu adamzadyň has gowy geljege barýan ýoludyr.
Şu günde dünýäniň köp ýurtlarynda ýaşlar üçin okuw maslahatlary, leksiýalar, ylmy konferensiýalar we diňlenişikler, şeýle hem ekologiýa guramalarynyň görkezmeleri ýaly tematiki çäreler geçirilýär. 1996-njy ýylda bu Konwensiýa goşulan Türkmenistan onuň maksadyna ygrarlylygyny görkezýär. Bu bolsa dünýä derejesinde ekoulgamlary gorap saklamak, biolojik serişdeleriň halklaryň ýaşaýşyna zyýan ýetirmezden rejeli peýdalanylmagyny üpjün etmek we ilatyň ekologiýa taýdan habarlylygyny ýokarlandyrmagyň aýdyň nyşanydyr.
"Biologik köpdürlülik" termini Ýer ýüzündäki ähli ýaşaýyş görnüşleriniň — gurak ýerleriň, deňiz we süýji suw ekoulgamlarynyň, olaryň özara gatnaşygy we durnuklylygy bilen birlikde — köpdürlüligini öz içine alýar. Ekologiki gurşaw tebigy hem-de adam tarapyndan döredilen faktorlaryň netijesinde emele gelip, bu ýagdaýlar tebigy ulgamlaryň ýaşamagyna, serişdeleri täzeden döretmegine we ýaşaýşy saklamagyna täsir edýär. Biologik köpdürlüligiň ýagdaýy agrosistemalaryň durnuklylygyna, ähli pudaklaryň üstünlikli ösüşine we bütin adamzadyň ýaşaýşyna gönüden-göni täsir edýär.
Tebigatyň ýaşaýyş dünýäsi — ýagny haýwanat we ösümlik dünýäsi, şeýle hem öý haýwanlary — azyk, dermanlyk serişdeler, senagat üçin çig mal we dokma senagaty üçin serişdeleriň çeşmesidir. Tebigat oba hojalygy üçin seleksiýa işleri boýunça zerur bolan genetiki fondy saklaýar — bu müňýyllyklaryň dowamynda halk hem-de ylmy tejribäniň netijesidir. Bu genetiki serişdeleri gorap saklamak geljekde oba hojalygynyň durnuklylygynyň, adam saglygynyň we abadançylygynyň möhüm maýa goýumydyr.
Türkmenistanyň tebigy ýaşaýyş dünýäsi ýurduň durmuş-ykdysady ösüşinde möhüm rol oýnaýar. Hatda onuň aýratyn bölekleriniň ýitirilmegi hem agrobiodürlüligiň dikeldiş aýlanşygyna, adamlaryň ýaşaýyş serişdelerine we oba senagatynyň howa şertlerine uýgunlaşmak ukybyna täsir edip biler.
Bu baýlygy bize ata-babalarymyzdan galan we geljekki nesiller üçin niýetlenen gymmatlyklary gorap saklamak ylmy taýdan esaslandyrylan çemeleşme arkaly üpjün edilýär. Muňa mysal edip döwlet goraghanalaryndaky tebigy landşaftlaryň goragly saklanylmagy, giň gerimli tokaý oturdylmagy, ýeňilleşdiriji çäreleriň (mitigasiýanyň) görülmegi, ekologiýa taýdan täzeden dikeltmek we zyýan ýetirilen ýerleriň rekultiwasiýasy, şeýle hem daşky gurşawy goramak baradaky kanunçylygyň ýerine ýetirilmegi görkezip bolar.
