Süýji keseli (diabediň) iň howply kynçylyklarynyň biri öňünden anyklanyp bilner

Ýapon alymlary, süýji keseliniň irki tapgyrynda ýüze çykýan gyzzyrma alamatlaryny ýüze çykarmaga mümkinçilik berýän, gözüň tor örtügindäki (setçatka) immun öýjügi bolan mikrogliýany invaziv däl usulda gözegçilikde saklamaga mümkinçilik berýän täze tehnologiýany ösdürdiler. Bu işiň netijeleri Amerikanyň Milli Ylymlar akademiýasynyň işlerinde (PNAS) neşir edildi.

Diabetik retinopatiýa — süýji keseliň iň howply gaýraüzülmeleriniň biri bolup, dünýäde körlügiň esasy sebäpleriniň hatarynda durýar. Ilki bilen, bu keseliň ýüze çykmagy tor örtükdäki gan damarlarynyň zeperlenmegi bilen baglanyşdyrylýardy. Emma täze geçirilen ylmy işler, damarlarda üýtgeşmeler ýüze çykmazdan ozal öýjük derejeli bozuluşlaryň we gyzzyrma ýagdaýlarynyň başlandygyny görkezýär.

Bu prosesiň esasy rolyny mikrogliýa — tor örtüginde hemişelik ýagdaýy barlaýan immun öýjükler ýerine ýetirýär. Süýji keselinde bu öýjükler işjeňleşip, gyzzyrma reaksiýasyny herekete getirýärler. Emma şu wagta çenli mikrogliýanyň diri organizmdäki hereketine gözegçilik etmek diýen ýaly mümkin däldi.

Şu meseläni çözmek üçin alymlar birnäçe ýönekeý tehniki serişdeleri birleşdirýän täze çemeleşmäni döretdiler: başy durnukly saklaýan enjam, ýörite taýýarlanan kontakt linzalary we satyn alyp bolýan adaty obýektiw. Bu ulgam diri syçanlaryň tor örtügindäki mikrogliýa öýjükleriniň hatda iň kiçi hereketlerine çenli uzak möhletleýin we anyk gözegçiligi üpjün etdi.

Bu tehnologiýanyň kömegi bilen alymlar, süýji keselli syçanlaryň mikrogliýasy dokumalar boýunça işjeň hereket edip başlaýandygyny, ýöne heniz görünýän zeper alamatlary ýüze çykmazdan ozal ýüze çykýandygyny ýüze çykardylar. Bu bolsa, gyzzyrma ýagdaýynyň keseliň iň irki tapgyrynda başlanýandygyny görkezýär we şol döwür lukmançylyk täsiri üçin iň amatly pursat hasap edilýär.

Şeýle-de alymlar, 2-nji görnüşli süýji keseliniň bejergisinde ulanylýan liraaglýutid dermanynyň täsirini barladylar. Netijede, bu derman kesel syçanlarynda mikrogliýanyň işjeňligini kadalaşdyrýandygy, sagdynlarda bolsa onuň derejesini peseldýändigi, ýöne gan şekeri derejesine täsir etmeýändigi ýüze çykaryldy.

Kobe Uniwersitetiniň neýrofiziology Ýosihisa Tatybana şeýle diýýär:

"Bu, liraaglýutidiň mikrogliýa öýjügiň ýagdaýyna gönüden-göni täsir edýändigini, bu täsiriň gan şekeri bilen bagly däldigini görkezýär".

Onuň sözlerine görä, täze usul diňe bir diabetik retinopatiýany ir ýüze çykarmak we diagnostika üçin däl, eýsem glaukoma we ýaş bilen bagly makulýar degenerasiýa ýaly beýleki gözüň kesellerini öwrenmek üçin hem ulanylyp bilner.

"Gelejekde bu tehnologiýanyň kliniki ýagdaýda giňden ulanylmagyna we göz arkaly tutuş organizmde bolup geçýän nerw we immun proseslerine baha bermäge mümkinçilik bermegine umyt baglaýarys" diýip, alym belleýär.
"Tor örtük nerw we immun ulgamyndaky ýagdaýlary synlamaga açylýan aýratyn penjire bolup biler".