Hyýaryň ekiliş usullary we wagty
Hyýar — köp islenýän, ýazda we tomusda köp iýilýän, şeýle hem agrotehniki taýdan ýeňil ösdürilip bilinýän gök önümleriň biri. Onuň ýokary hasyllylygyny gazanmak üçin dogry wagtynda we degişli usulda ekmek möhümdir.
Ekiş wagty
Hyýaryň ekiş wagty onuň haýsy usul bilen ösdürilmegine, sebitdäki howa şertlerine we topragyň ýylylygyna baglydyr. Türkmenistanyň şertlerinde iki esasy ekiş möwsümi bar:
-
Ýazky ekiş:
Mart aýynyň ahyry – aprel başlarynda başlanýar. Bu döwürde topragyň temperaturasy +15 °C-den ýokary bolmaly. -
Tomusky ekiş (ikinji ekiş):
Iýun aýynyň ikinji ýarymyndan – iýul başlaryna çenli ýerine ýetirilýär. Bu döwürde howanyň gyzgynlygy sebäpli suwarylma aýratyn möhümdir.
Ekiliş usullary
1. Göni topraga ekmek (dana ekiş)
Bu usulda tohumlar göni meýdançadaky topraga ekilýär.
-
Aralyk: Hatara aralyk 60-70 sm, hatar içindäki aralyk 20-30 sm.
-
Gözli ekiş: Her göze 2-3 tohum goýulýar.
-
Çuňlugy: 2–3 sm.
Bu usul, gök ekinler bilen meşgullanýan oba hojalyk kärhanalary üçin amatly.
2. Nahal bilen ekmek
Nahallar ýörite tüýdüklerde ýa-da ýyladyşhanada ösdürilip, soň meýdana geçirilýär.
-
Nahaly taýýarlaýyş: Ekişden 20–25 gün öň tohumlar tüýdüklerde ekilýär.
-
Ösüş derejesi: 3–4 ýaprak çykan mahal meýdana geçirilýär.
-
Üstünligi: Hasyl has ir alnar we ösüş has çalt başlar.
Nahal usuly, kiçi göwrümli baglarda ýa-da gysga wagtda ir hasyl gazanmak isleýänler üçin amatlydyr.
Toprak taýýarlygy
Hyýar üçin ýeňil, gurplu, gowy guradylan toprak iň gowusydyr. Ýagdaýy gowulandyrmak üçin:
-
Galla, pomidor ýa-da kelläp ösdürilýän ekinlerden soň ekmek peýdalydyr.
-
Organiki dökün (tezek ýa-da kompost) goşmak maksadalaýykdyr.
-
Topragy ýazdan öň gögerip başlamazdan öň 20–25 sm çuňlykda sürmek maslahat berilýär.
Suwaryş we ideg
-
Yzygiderli suwaryş möhümdir, esasan hem gülläp başlamazdan öň we miwe döretme döwründe.
-
Zalal berýän ösümliklerden arassalamak we topragy ýumşatmak ösüşi güýçlendirýär.
-
Güýçli ösmegi üçin azot, fosfor we kaliy dökünleri ulanylýar.
Hasyl ýygnamak
-
Ekişden 40–60 gün soň ilkinji hasyl ýygnalyp başlaýar.
-
Miweler 10–15 sm uzynlykda ýitirilmezden ýygnalmaly, çünki garran hyýarlarda tagam we hili pese gaçar.
Hyýar ösdürmek – wagtynda ekiş, dogry suwaryş we ideg bilen hasylly we peýdaly bolup biler. Türkmenistanyň günli howasy we baý topragy bu gök önümi ösdürmek üçin amatly şertleri döredýär.
