Noýbaň ekilişi, ýetişdirilişi we peýdalary

Ekiş wagty

Noýba ýylylygy halaýan ösümlikdir, şonuň üçin onuň ekiş wagty howanyň durnukly ýyly ýagdaýyna baglylykda saýlanylýar.

• Türkmenistanda ekiş wagty:

  • Aprel aýynyň ikinji ýarymyndan başlap,

  • Maý aýynyň dowamynda dowam etdirilýär.

  • Topragyň temperaturasy azyndan +10 °C bolmalydyr.

Ekiliş usullary

1. Göni topraga tohum ekmek

• Tohumlar göni meýdana ekilýär.

• Aralyklar:

  • Hatara aralyk: 40–60 sm

  • Tohum aralyk: 10–15 sm

• Ekiliş çuňlugy: 3–5 sm

• Her göze 2–3 däne goýulýar.

• 7–10 gün içinde gögerýär.

2. Nahal bilen ekmek (az ulanylýar)

Noýba adatça göni toprakda ösdürilýär, emma sowuk sebitlerde ýa-da ir hasyl almak isleýänler üçin nahal usuly ulanylyp bilner.

Ýetişdiriliş we ideg işleri

Toprak

• Gurplu, ýumşak, suw geçirişli topraklar iň gowusy.

• pH derejesi: 6.0 – 7.5

• Organiki dökünler (tezek, kompost) goşmak peýdalydyr.

Suwaryş

• Ekişden soň yzygiderli suwarylmaly.

• Gülläp başlamazdan öň we miwe tutanda has möhüm.

• Artykmaç suw toprakda çüýreme howpuny döredýär.

Ideg

• Ot-çöpden arassalamak we topragy ýumşatmak ösüşi güýçlendirýär.

• Ekişden 20–30 gün soň goşmaça fosfor we kaliý dökünleri berilse, hasyllylyk artýar.

Hasyl ýygnamak

• Noýba ekileninden 50–70 gün soň ilkinji hasyl ýygnalyp başlaýar.

• Gök noýba görnüşinde ýygmak isleseňiz, miweler ýaş we ýumşak mahal ýygnalmalydyr.

• Gury noýba üçin bolsa, miweler doly bişenden soň ýygnalýar.

• Ýygnanan miweler kölege ýerlerde guradylýar we sowuk ýerde saklanylýar.

Noýbanyň peýdalary

1. Belok çeşmesi:

   • Noýba ösümlik beloklaryna baý bolup, et ornuny tutup bilýär.

   • Wegetarianlar üçin möhüm iýmit.

2. Sagdynlyk üçin peýdalary:

   • Ýüregiň işleýşini gowulandyrýar.

   • Gan basyşy kadalaşdyrýar.

   • Süýji keseline garşy peýdalydyr.

   • Immun ulgamyny güýçlendirýär.

3. Iýmit senagatynda ulanylyşy:

   • Çorbalar, gaplama önümleri, pyuresi, konserwasiýa önümleri ýaly köp görnüşde ulanylýar.

4. Topraga peýdasy:

   • Noýba kökünde "azot baglaýjy" bakteriýalar bilen topragy gurplandyrýar.

   • Şonuň üçin ýer çalyşmakda möhüm ekin bolup hyzmat edýär.

Noýba – ösdürilmegi ýeňil, ýokumlylygy ýokary we ykdysady taýdan peýdaly gök önümdir. Onuň dogry wagtda ekilmegi, ýerli şertlere laýyk ideg bilen birleşdirilende, oba hojalyk üçin girdejili we durnukly önüm bolup biler. Türkmenistanda günli howa we gurplu toprak bu ösümlik üçin örän amatly şertleri döredýär.