Rus alymlary COVID-19 geçiren adamlara täze howp bilen ýüzbe-ýüz durýandygyny ýüze çykardylar: süňkleriň weýran bolmagy

Russiýanyň I. M. Seçenow adyndaky Moskwa döwlet lukmançylyk uniwersitetiniň alymlarynyň geçiren barlagyna görä, koronawirusdan soň adamlar çylşyrymly süňk keseline – bud süňküniň kellejik böleginiň osteonekrozy (BSKO) – duçar bolup bilerler.

Osteonekroz näme we näme üçin howply?

Bud süňküniň osteonekrozy – bu süňk dokumalarynyň gan bilen üpjünçiliginiň bozulmagy sebäpli ýüze çykýan weýran ediji kesel. Bu ýagdaý agyrylara, hereketiň çäklendirilmegine, hromlamaga hem-de soňunda operasiýa arkaly süňki çalyşmak zerurlygyna getirýär.

Pandemiýadan öň bu keseliň esasy sebäpleri hökmünde uzak wagt steroid dermanlaryny ulanmak, alkogolizm we agyr şikesler görkezilýärdi. Ýöne 2020-nji ýyldan soň, hatda ýeňil görnüşde koronawirus geçiren we steroid ulanmaýan näsaglaryň arasynda hem osteonekroz ýagdaýlarynyň artýandygy anyklanyldy.

Barlaglaryň netijeleri

Alymlar koronawirus geçiren we bud bogunlarynda agyry bilen lukmana ýüz tutan näsaglaryň süňk dokumalaryna patomorfologik analiz geçirdiler. Netijede:

• süňkde nekroz (ölülik) we fibroz (gurama süňkleşmegi) zonalary ýüze çykaryldy;

• gan damarlarynyň daş-töwereginde we zeper ýeten ýerlerde düwme öýjükleriniň (mastositleriň) köpelendigi anyklandy;

• gan aýlanyşygyň bozulandygy we dowamly ýanma alamatlary ýüze çykaryldy.

Bu faktlar süňküň ýuwaş-ýuwaşdan weýran bolmagyna ýol açýar.

Kimler töwekgelçilik toparynda?

Alymlaryň bellemegine görä, koronawirusy geçiren her bir adam – keseliniň ýeňil ýa agyr geçendigine, ýaşyna ýa jynsyna garamazdan – osteonekroz howpy bilen ýüzbe-ýüz bolup biler.

Aşa möhümi – bud bogunlarynda ýüze çykýan alamatlara üns bermek:

• ýöreýän mahaly agyry ýa syzma;

• hereketde kynçylyk ýa daralma;

• "çakyrdawuk" ýa-da "gynydýan" sesler.

Şeýle alamatlar ýüze çykan halatynda lukmançylyk barlagyndan geçmek maslahat berilýär, MRI (magnit-rezonans tomografiýasy) arkaly irki tapgyrda kesel kesgitlenip bilner.

Lukmanlaryň maslahatlary

• COVID-19 geçiren her bir adam, bogun agyrylary ýüze çykan halatynda wagtynda lukmana ýüz tutmaly.

• Saglyk ýagdaýy gowy görünse-de, öňüni alyş barlaglaryny geçirmek peýdalydyr.

• Dürli maşklar bilen bogunlary herekete getirmek we beden ýagdaýyna seretmek maslahat berilýär.

Sebäpleri öwrenmek dowam edýär

Pandemiýa geçen hem bolsa, COVID-19-yň uzak möhletleýin täsirleri bilen bagly ylmy barlaglar dowam edýär.