«Saglyk» Döwlet maksatnamasy — enäniň we çaganyň saglygyny goramak

“Saglyk” döwlet maksatnamasynyň çäginde enäniň we çaganyň saglygyny goramaga gönükdirilen birnäçe kanunlar, toplumlaýyn strategiýalar we maksatnamalar kabul edilýär we üstünlikli ýerine ýetirilýär. Olar aşakdaky ýaly:

• «Ene süýdi bilen iýmitlendirmäge wagyz etmek we goldamak hakyndaky» Türkmenistanyň Kanuny,

• “Sagdyn ene — sagdyn çaga — sagdyn geljek” atly 2021–2025-nji ýyllar üçin Milli strategiýasy,

• Türkmenistanyň çaganyň irki ösüşi boýunça 2020–2025-nji ýyllar üçin Milli strategiýasy,

• “Howpsuz enelik” maksatnamasy,

• “Çaga kesellerini bütinleýin alyp barmak” maksatnamasy,

• “Ene süýdüni emýän döwrüňdäki we irki ýaşlardaky çagalaryň iýmitlendirilişi” maksatnamasy,

• “Çagalaryň irki ösüşi” maksatnamasy.

Ýurtda halkara guramalary — Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasy (BSGG) we ÝUNISEF bilen hyzmatdaşlykda, çagalara we enelere mikro‑nutriýent dostlukly tehnologiýalary ornaşdyrmak, mikro‑nutriýent ýetmezçiliginiň öňüni almak we çagalaryň arasynda keselliliň derejesini azaltmak maksady bilen giň gerimli işler durmuşa geçirilýär.

Ene süýdi bilen iýmitlendirilýän çagalaryň iýmitlendirilmegi babatda tejribäni kämilleşdirmek we mikro‑nutriýent ýetmezçiliginiň öňüni almak ugrunda alnyp barylýan işler aýratyn ähmiýete eýedir.

Türkmenistanda Birleşen Milletler Guramasynyň wekilçilikleri bilen bilelikde geçirilen “Türkmenistanda aýallar we çagalar üçin mikro‑nutriýentleri barlamak” boýunça milli barlaglar ene‑çagalaryň saglygyny goraýyş ugrunda uly çäreleriň biri hökmünde garalýar.

Eziz Diýarymyzda enäniň we çaganyň saglygyny goramaga gönükdirilen işler hormatly Prezidentimiziň ýolbaşçylygynda durmuşa geçirilýär. 2015-nji ýylda enelere we çagalary ýokary hili lukmançylyk kömegi bermek üçin açylan Ene we Çaganyň Saglygyny Goraýyş ylmy‑klinik merkezi munuň aýdyň mysalydyr. Merkezde 28 ugur boýunça ýokary anyklaýyş we bejeriş mümkinçilikleri bolan enjamlar ulanylýar we enäniň, çagalaryň saglygyny ýokarlandyrmak üçin kärdeşlikli çäreler üstünlikli amala aşyrylýar.

“Sagdyn nesil — bagtyýar geljek” çemeleşmesine laýyklykda, çagalaryň ganyndaky anemiýa keselliliginiň azaldylmagy, onuň agyr ýagdaýlarynyň düýp binýädinden ýok edilmegi öňe goýulan esasy ugurlardan biridir.

Çaganyň irki ösüşi häzirki döwrüň esasy ugurlarynyň biri bolup, BSGG we ÝUNISEF bilen hyzmatdaşlykda öňe çykýan wezipeleri durmuşa geçirmek üçin degişli çäreler yzygiderli alnyp barylýar.

Türkmens­tan we beýleki ýurtlaryň bilim edaralarynyň germaniýaly we rus şägirtler bilen hyzmatdaşlykda çaganyň irki ösüşi boýunça strategiýalary durmuşa geçirýärler. Milli we welaýat pedagoglarynyň taýýarlanylmagy we ýokary hilli tejribeleri ornaşdyrylyp, bu ulgamda yzygiderli üstünlikler gazanylýar.

2019-njy ýyldan bäri Germaniýanyň Mýunhen şäherindäki çaga ortopediýasy boýunça tejribe alyşmak maksatly hyzmatdaşlyk dowam etdirilýär. Çaga trawmatolog-ortoped lukmanlarymyz nemes hünärmenleri bilen üstünlikli işler alyp barýarlar: täze bejeriş usullary we çylşyrymly operasiýalar üstünlikli ornaşdyrylýar.

Merkez açylandan bäri geçýän döwürde, Germaniýanyň Grosshadern uniwersitetiniň neonatologiýa professory Andreas Şulse we profes­sionally La­risa Weýmas ýaly hünärmenler ýatyrlyk bäbekleriň intensiv bejergi bölümini döretmäge uly goşant goşdy. Wagtyndan öň doglan, az ýa-da uly agramly bäbeklere ideg etmekde täze tehnologiýalary ulanmak arkaly gaýtalanýan kynçylyklar üstünlikli ýeňilýär.

Halkara hyzmatdaşlyk çäginde Germaniýanyň Aahen şäherindäki çaga onkologiýasy we süýdönejek öýjükleriniň transplantasiýasy uniwersitetiniň çaga klinikasynyň seksýa müdiri professor Udo Kontny bilen bilelikde ýiti limfoblastik leýkoz keselli çagalar bejerilýär. “ALL BFM‑95” bejeriş şemasy bolan şertlerde, keseliň remission döwrüniň dowamlylygyny ýokarlandyrmak we keseliň gaýtalanmagynyň öňüni almak boýunça ädimi üstünlikli durmuşa geçirilýär.

Enäniň we çaganyň saglygyny goramak ylmy‑klinik merkeziniň direktory Annaýew Altymuhammet döwrebap lukmançylyk nukdaýnazaryndan işleri alyp barýar. Şeýle hem Lukman Arkadagymyzyň adyny göterýän hassahana tarapyndan olaryň ýaş çagalar üçin kardiohirurgiýa, trawmatologiýa, ortopediýa we neýrohirurgiýa ugurlarynda ulag‑şahsy operasiýalar hem-de saglygy goraýyş hyzmatlary ýokary hilli şertlerde amala aşyrylýar.

Şeýle hem hassahanada B.Braun kompaniýasynyň “Dialog +” ge­mom dializ enjamlarynyň kömegi bilen böwrek ýetmezçiligi bolan çagalaryň saglygyny ýokarlandyrmak we ömür dowamlylygyny uzaltmak babatda uly işler ýerine ýetirilýär.

Altymuhammet Annaýew
Enäniň we çaganyň saglygyny goraýyş ylmy‑klinik merkeziniň direktory