Köýtendag - tasinlikler baý dag
Uzynlygy 100 kilometre golaý bolan Köýtendag Türkmenistanda iň beýik dag bolup, ýurdumyzyň iň belent nokady — deňiz derejesinden 3139 metr beýiklikde ýerleşýän Aýrybaba gerşi hem şu ýerde ýerleşýär. Gadymy türkmen dilinde "Köýtendag" sözi "çuňňur gury hanalar dagy" diýen many berýär. Bu at dagyň çuň, gaýaly jülgeleri bilen baglanyşykly berlen bolmaly, sebäbi jülgeleriň düýbünden ýokary seredeniňde diňe asmanyň inçejik zolagyny görmek bolýar.
Dag ulgamynyň günbatar eňňitlerinde karstlaşma hadysasy güýçli ösüpdir. Dagyň çür başyna çykmak örän kyn, ýollary dik we kötel, jülgeleriň düýpleri bolsa uly harsaňlardan doly. Käbir jülgeleriň çuňlugy 100 metrden hem geçýär. Her jülge ösümlik dünýäsiniň özboluşly aýratynlygy bilen tapawutlanýar, şonuň üçin-de Köýtendag uly ylmy we jahankeşdelik ähmiýetine eýedir.
Köýtendagyň gündogar eňňitleri has-da adamsyz we elýeterli däl ýerlerdir. Ol ýerler diňe dik gaýaly uçutlardan ybarat bolup, diňe uzakdan syn edilýär.
Köýtendag jahankeşdeler üçin aýratyn täsir galdyrýan ýerleriň biridir. Ilki bilen, birnäçe million ýyl mundan öň ýaşan ot iýýän dinozawrlaryň aýak yzlarynyň saklanan tekiz belentligidir. Alymlaryň geçiren barlaglaryna görä, bu yzlar şol döwürde dinozawrlaryň ýalpak deňiz kenarynda galan yzlary bolupdyr. Wagtyň geçmegi bilen bu yzlar daşa öwrülip, ýer gabygynyň süýşmesi netijesinde ýüze çykypdyr. Häzirki wagtda bu ýerde 2500-den gowrak dinozawr aýak yzlaryny görmek mümkinçiligi bar.
Köýtendagyň gowaklary hem özboluşly gözelligi bilen tapawutlanýar. Ol ýerler stalaktitleriň we stalagmitleriň köplügi bilen jahankeşdelere aýratyn täsir edýär.
Geologik taýdan seredilende, Köýtendagyň käbir bölekleri hek döwründe, beýlekileri bolsa Ýura döwründe emele gelipdir. Şeýlelikde, Köýtendag öz gerimi we taryhy ähmiýeti boýunça Köpetdagdan hem uly we täsirli dag ulgamy hasap edilýär.
